गिलॉयचे फायदे, वापर, सहप्रभाव आणि मात्रा - Giloy Benefits, Uses, Side Effects and Dosage in Marathi

आयुर्वेदामध्ये, गिलॉय आत्यंतिक खोकला, दमा व दमासंबंधी लक्षणांमध्ये आराम देण्यात त्याच्या लाभांसाठी वापरले जाते. प्राणिजनित अभ्यास सुचवतात की गिलॉय सार दम्याशी निगडीत अतीसंवेदनशीलता व अलर्जिक प्रतिसाद कमी करण्यात खूप प्रभावी आहे. फार्मोकॉग्नोसीमध्ये प्रकाशित अवलोकन लेखामध्ये नमूद आहे की टिनोस्पॉरा किंवा गिलॉय एक शक्तिशाली दमाविरोधी वनस्पती आहे. तथापी, दम्याच्या रुग्णांवर गिलॉयची यंत्रणा व प्रभावाची चाचणी करणारे कोणतेही मानवी अभ्यास झालेले नाही. म्हणून, गिलॉयचे दमाविरोधी प्रभावाबद्दल जाणून घेण्यासाठी तुमच्या आयुर्वेदिक वैद्याशी बोललेले बरे आहे. 

गिलॉयने आश्चर्यकारक वजन कमी करण्याच्या फायद्यांनी आयुर्वेदिक औषधींच्या जगतामध्ये क्रांती आणली आहे. तुम्हाला पारंपरिक किंवा सर्वांगीण औषधीमध्ये रुचि असल्यास, तुम्ही गिलॉयच्या काही वजन कमी करण्याच्या फायद्यांबद्दल ऐकले असेल. वेगळ्या पद्धतीने गिलॉयच्या वजन कमी करण्याच्या फायद्यांवर केंद्रित अभ्यास झालेले नाही. पण, अभ्यास सुचवतात की ही वनस्पती उत्कृष्ट हाइपोलिपिडेमिक आणि यकृतसुरक्षक आहे. नियमित गिलॉय घेतल्याने न केवळ तुमच्या शरिरातील हानीकारक वसा कमी होईल, तर ते तुमच्या यकृताला निरोगी ठेवण्यास मदत करते, जेणेकरून तुमचे अन्न अधिक कार्यक्षमरीत्या पचेल. तुमच्यासाठी गिलॉयची योग्य मात्रा जाणून घेण्यासाठी तुमच्या आयुर्वेदिक वैद्याचा सल्ला घेतलेला उत्तम राहील. (अधिक पहा: लठ्ठपणावर उपचार). 

गिलॉयच्या कर्करोगरोधी गुणधर्मांवर स्तनाचे कर्करोग, त्वचेचे कर्करोग आणि मेंदूच्या गाठींच्या विविध प्रकारण्मध्ये कर्करोगरोधी गुणधर्मांचे अभ्यास केले गेले आहे. सर्व इन व्हिव्हो अभ्यासांचा दावा आहे की गिलॉय साराचे कर्करोगरोधी पदार्थ म्हणून संभावना आहे. पुढे सुचवले गेले की गिलॉयमधील पॅल्मेटाइन एल्कलॉयड त्याच्या कर्करोगरोधी गुणधर्मांसाठी जवाबदार असू शकतो. तथापी, मानवी मॉडल्सच्या अभावात, या वनस्पतीच्या कर्करोगरोधी संभावनेबद्दल अजून जाणून घेण्यासाठी आयुर्वेदिक वैद्याशी बोललेले बरे. 

रजोनिवृत्ती स्त्रियांमधील प्रजनन चरणाच्या शेवटीचे चिन्ह आहे, पण त्यासोबत काही विशिष्ट अप्रिय किंवा नैसर्गिक चिन्हे व लक्षणे असतात. त्याचे प्रतिरोधक प्रणालीवरही चांगले प्रभाव होते. अभ्यास दर्शवतात की रजोनिवृत्तीनंतर स्त्रियांमध्ये लक्षणीयरीत्या कमी प्रतिजैविके आणि व्यक्तीला संक्रमणापासून मुक्त ठेवण्यासाठी जवाबदार अन्य संबद्ध कोशिका असतात. परिणामी, स्त्रियांना जीवनाच्या नंतरच्या चरणांमध्ये रोग व संक्रमणांचा अधिक धोका असल्याचे समजले जाते. सुदैवाने, गिलॉय रजोनिवृत्ती झालेल्या स्त्रियांसाठी एक उत्कृष्ट प्रतिरोधकता संप्रेरक असल्याचा दावा आहे. 200 रजोनिवृत्तीनंतरच्या महिला असलेल्या वैद्यकीय अभ्यासामध्ये, 100 स्त्रियांना गिलॉय पाण्याचे सार, आणि इतर 100 स्त्रियांना प्लॅसीबो दिले गेले. या उपचाराच्या प्रभावांवर सहा महिन्यांच्या काळावधीसाठी विविध शारीरिक निकष आणि प्रतिरोधकता कोशिकांमध्ये बदल बघून अभ्यास केले गेले. या अभ्यासाच्या शेवटी, असे आढळले की गिलॉय सार मिळालेल्या स्त्रियांचे प्लेसीबो मिळालेल्या स्त्रियांपेक्षा बेहत्तर प्रतिरोधकता कार्य असायचे. म्हणून, प्रतिरोधकता प्रणालीमध्ये रजोनिवृत्तीसंबंधी बदलांना प्रलंबित करण्याचे सामर्थ्य निश्चित आहे. 

भारतामध्ये झालेला अभ्यास शक्तिशालीरीत्या सुचवतो की गिलॉयमध्ये नमूद मानसिक परिस्थितींमध्ये चिंता व अवसाद कमी करण्याची खूप मोठी शक्यता आहे. इन व्हिवो अभ्यास दर्शवतात की सामान्यरीत्या वापरले जाणाअरे गिलॉय चिंतारोधी औषध म्हणून कार्यक्षम आहे. म्हणून, मानवी मॉडल्सवर संशोधन अजून स्थापित व्हायचे आहे. टिनॉस्पॉरा स्मरणशक्तीस चालना देणार्र्या मिश्रणांमध्ये वापरल्या जाणार्र्या महत्तम वनस्पतींपैकी एक आहे. 

वैद्यकीयपूर्व अभ्यास सुचवतात की नियमित गिलॉय घेतल्याने शरिराच्या निरोगी लिपिड प्रोफाइल कार्यक्षमरीत्या राखले जाते. हे नोंदवले गेले की गिलॉय वापरल्याने कमी घनत्त्वाचा वसा (खराब कॉलेस्टरॉल) आणि फ्री फॅटी एसिड्सचे स्तर लक्षणीयरीत्या कमी होते. तरीही, मानवी अभ्यासांच्या अभावामध्ये, कोणत्याही रूपात कॉलेस्टरॉल कमी करण्यासाठी गिलॉय घेण्यापूर्वी आयुर्वेदिक वैद्याचा सल्ला घेतलेला बरा राहील. 

अनेक प्राणिजनित अभ्यास दर्शवतात की टिनॉस्पॉरा किंवा गिलॉय एक प्रभावी जखम बरे करणारे पदार्थ आहे. पुढे सुचवले गेले की स्थानिकरीत्या गिलॉय लावल्याने न केवळ जखमा लवकर बर्र्या होतात, तर इजा झालेल्या ठिकाणी संयोजक तंतूचे सर्वाधिक कार्यक्षम विकास होते. दुर्दैवाने, या वनस्पतीच्या जखम बरे करण्याच्या संभावनेची पुष्टी करण्यासाठी कोणतेही प्राणिजनित मॉडल उपलब्ध नव्हे. 

इन व्हिवो अभ्यास सुचवतात की गिलॉय एक उत्कृष्ट तणावशामक आहे. संभोग प्रदर्शन, लैंगिक उत्साहामध्ये फरक आणि वीर्यपतन यामध्ये सर्वांगीण प्रगती प्राणिजनित मॉडल्समध्ये पाहण्यात आली. तथापी, माणसांवर लैंगिक अभ्यास प्रगतीवर आहेत. 

आयुर्वेदामध्ये अपचन आणि पोटफुगीसाठी उपाय म्हणून वापरले जाते. सर्व प्रयोगशाळा आधारित अभ्यासांचा दावा आहे की गिलॉय सार गॅस्ट्रिक अल्सरची लक्षणे कमी करण्यात खूप कार्यक्षम आहेत, ज्यासह पोटातील पीएच वाढतो आणि आम्लीयता कमी होते. पण, मानव आधारित अभ्यासांच्या अभावामध्ये, या वनस्पतीच्या प्रभावांची पुष्टी अल्सरविरोधी उपचारामध्ये करणें अवघड आहे. कोणत्याही रूपात गिलॉय घेण्यापूर्वी तुमच्या डॉक्टरांना विचारणें उत्तम राहील. 

एंटीऑक्सिडेंट फ्री रॅडिकल्स ( प्रतिक्रियात्मक प्राणवायू प्रजाती)विरुद्ध प्राथमिक सुरक्षा यंत्रणा आहेत. हे मुक्त रॅडिकल्स शरिराच्या विविध चयापचय कार्याचे परिणाम म्हणून बनतात. पण जीवनशैली परिस्थिती किंवा तणाव एंटीऑक्सिडेंट आणि फ्री रॅडिकल्समधील असंतुलन निर्माण करू शकतात. हे ऑक्सिडेटिव्ह तणाव नावाची परिस्थिती निर्माण करते. निरंतर ऑक्सिडेटिव्ह तणावाखालील शरीर या सामान्य कार्यामधील स्तरबद्ध घट दाखवते. वेळेबरोबर, यामुळे उच्च रक्तदाब, मधुमेहसारखे रोग होऊ शकतात. वयवाढीची सुरवातीची लक्षणेसुद्धा ऑक्सिडेटिव्ह तणावाशी संबद्ध आहेत. अभ्यास दर्शवतात की गिलॉय किंवा टिनॉस्पॉरा एक उत्कृष्ट एंटीऑक्सिडेंट आहे. पुढील अभ्यास सुचवतात की गिलॉयमधील फॅनॉलिक घटक त्याच्या एंटीऑक्सिडेंट गुणधर्मासाठी जवाबदार असू शकते. संशोधकांप्रमाणें, शरिरात अधिक प्रमाणात एंटीऑक्सिडेंट घेतल्याने हार्ट स्ट्रोक्स आणि मधुमेहासारख्या रोगांचा धोका न केवळ कमी होतो, तर ती तुमच्या शरिराची एकूण कार्यक्षमता सुधारण्यातही मदत करते. 

वैद्यकीय अभ्यास दर्शवतात की गिलॉय एक उत्कृष्ट अलर्जीविरोधी आहे, विशेषकरून अलर्जिक रायनीटिसच्या बाबतीत, भारतात झालेल्या एका अभ्यासात, 75 लोकांना 8 आठवड्यांच्या काळावधीसाठी गिलॉय किंवा प्लॅसीबो दिले गेले. गिलॉय दिलेल्या समूहामध्ये सर्व रायनीटीस लक्षणांमध्ये लक्षणीय घट अभ्यासाने नोंदवले. तसेच, इओसिनोफिल आणि न्युट्रोफिल ( पांढर्र्या रक्तकोशकांचे प्रकार) पण लक्षणीयरीत्या घटले. म्हणून, गिलॉयचे अलर्जीविरोधी उपचारामध्ये काही वापर असतात. 

इन व्हाइट्रो, प्रयोगशाळा अभ्यास सुचवतात की गिलॉय किंवा टिनोस्पोरा देठातील सार अनेक रोगकारक जिवाणूंविरुद्ध जिवाणूरोधी गतिविधी दर्शवतात. अभ्यासाचा पुढील दावा आहे की स्यूडोमॉनॅस एसपीपी या वनस्पतीला अधिकतम संवेदनशील असून क्लीबसिला आणि प्रोटस ने माफक संवेदनशीलता दाखवली. वैद्यकीयपूर्व अभ्यास दर्शवतात की गिलॉय किंवा टिनॉस्पॉरा एस्केरिका कोलीद्वारे होणारे पेरिटोनायटीस ( पोटाच्या आतील किनारीचे दाह)विरुद्ध उत्कृष्ट सूक्ष्मजीवरोधी पदार्थ आहे. तरीही, मानवी अभ्यासांच्या अभावामुळे, या वनस्पतीच्या सूक्ष्मजीवरोधी पैलूंची पुष्टी केली जाऊ शकत नाही. 

गिलॉय आत्यंतिक तापावरील उपचारासाठी पारंपरिक औषध म्हणून वापरले जाते. प्राणिजनित मॉडल गिलॉयच्या संभाव्य तापशामक गतिविधीची सूचना देतात. डेंगूमध्ये गिलॉयच्या कार्यक्षमतेवरील काही वैद्यकीय अभ्यासांमध्ये, तापामध्ये लक्षणीय घट दिसून आले. पण कोणत्याही नेमक्या यंत्रणेद्वारे हे वनस्पती शरिराच्या तापमानावर प्रभाव टाकत असल्याचे प्रमाण नाही. म्हणून, गिलॉयच्या तापशामक प्रभावांबद्दल अजून जाणून घेण्यासाठी आयुर्वेदिक वैद्याचा सल्ला घेतलेला बरा राहील. 

आयुर्वेदामध्ये, गिलॉय सर्वात महत्वपूर्ण यकृतसुरक्षादायक वनस्पतींपैकी मानले जाते. आयुर्वेदिक डॉक्टर काविळासारख्या उपचारक परिस्थितींसाठी गिलॉयचा सल्ला देतात. हल्लीच्या प्रयोगशाळा व प्राणिआधारित अभ्यास सुचवतात की गिलॉयचे सार (देठ, साल, पान) दिल्याने लक्षणीय यकृतसुरक्षा गतिविधी  दाखवते. पुढे असा दावा केला गेला की गिलॉय सुपरऑक्साइड डिस्म्युटेसचे स्तर वाढवतो, तर त्याच वेळी यकृतातील विविध जैवरसायनांची गळती उदा. एमिनोट्रांसफरेस, एलॅनिन एमिनोट्रांस्फरेस इ. त्याच वेळी घटते. डॉक्टरांप्रमाणें, हे इंजाइम निरोगी यकृताद्वारे लहान मात्रांमध्ये गळतात, पण हानी झालेल्या किंवा समस्याग्रस्त यकृताच्या बाबतीत, हे इंझाइम खूप मोठ्या प्रमाणात गळतात. हे शरिरातील यकृत आधारित विषारीपणाचे कारण बनते. प्रयोगशाळा अभ्यास दर्शवतात की  गिलॉयमधील टीनोस्पॉरिन आणि टीनोस्पॉरॉन हेपटायटीस बी व ईविरुद्ध खूप उपयोगी ठरू शकते. यकृताला क्षती आणि कावीळ्च्या लक्षणांमध्ये लक्षणीय घट सर्व प्रयुक्तांमध्ये आढळली. तरीही, तुम्हाला यकृताच्या विकाराचा त्रास असल्यास, कोणत्याही रूपात गिलॉय घेण्यापूर्वी आयुर्वेदिक वैद्याचा सल्ला घेतलेले बरे राहील. 

वैद्यकीयपूर्व परीक्षण सुचवतात की गिलॉय संधिवातात्मक दाह व हाडांची क्षती कमी करण्यासाठी एक उत्कृष्ट पदार्थ आहे. पुढे अहवाल दिले गेले की गिलॉय काही विशिष्ट सायटोकिन्स ( शरिराच्या प्रतिरोधकता प्रणालीद्वारे गळती होणारी प्रथिने) यांची गतिविधी दाबून गिलॉय ने दाह कमी केले आणि टी कोशिका ( एक प्रकारचे प्रतिजैविक कोशिका) शरिराच्या दाहशामक गतिविधीसाठी मुख्यत्वे जवाबदार आहे. तसेच, हे नोंदवले गेले की गिलॉय ऑस्टिओक्लास्ट्सची गतिविधी थांबवते, ज्या माणसांमध्ये बोन रिसर्प्शन आणि रिमॉडलिंगसाठी जवाबदार कोशिका आहेत. म्हणून, तुम्हाला आधीच संधिवाताचा त्रास असल्यास, गिलॉय घेण्यापूर्वी आयुर्वेदिक वैद्याशी बोललेले बरे राहील. (अधिक वाचा: संधिवाताचे प्रकार). 

पारंपरिक आणि लोकौषधी प्रणालींमध्ये गिलॉय हायपोग्लायसेमिक (रक्तशर्करा कमी करणारे) पदार्थ समजले जाते. मधुमेहरोधी म्हणून गिलॉयच्या कार्यक्षमतेची चाचणी करण्यासाठी अनेक प्राणिजन्य व प्रयोगशाळाआधारित अभ्यास घेण्यात आलेले आहेत. अभ्यास दर्शवतात की गिलॉय किंवा टिनॉस्पॉरा रक्तशर्करा कमी करण्यात खूप कार्यक्षम आहे. हे पुढे नमूद केले गेले की हा वनस्पती शरिरात इंसुलिन संवेदनशीलता वाढवून आणि ऑक्सिडेटिव्ह तणाव कमी करून त्याचे हायपोग्लीसीमिक कार्य नियमित करते. तसेच, गिलॉय ग्लूकोझ चयापचयामध्ये काही महत्त्वपूर्ण टप्प्यांसह हस्तक्षेप करतो, ज्याने रक्तातील ग्लूकोझ एकूण घटतो. खरेतर, भारतातील वैज्ञानिक व औद्योगिक संशोधन परिषद् आणि राष्ट्रीय वनस्पतिशास्त्रीय संशोधन संस्थानाने गिलॉय एक घटक असलेले पॉलिहर्बल (एकापेक्षा अधिक वनस्पतीने बनलेले) टॅबलेट सुरू केले आहे. सीआयएसआर प्रमाणें, या औषधीला रक्तशर्करा कमी करण्यासाठी आयुर्वेदिक पूरक तत्व म्हणून सुरू केले आहे आणि सामान्य मधुमेहरोधी औषधांसोबत त्याचे कोणतेही सहप्रभाव नाहीत. म्हणून कोणतेही औषध किंवा वनस्पती घेण्यापूर्वी तुमच्या डॉक्टराशी बोलण्याचा सल्ला नेहमी दिला जाईल. (अधिक पहा: मधुमेह उपचार). 

आयुर्वेदिक वैद्य सुचवतात की गिलॉय रस डेंगूच्या आधीच्या लक्षणांसाठी उपाय आहे. इंटरनेशनल जर्नल ऑफ अप्लाइड रिसर्च मध्ये उल्लिखित प्रकरण अभ्यासाप्रमाणें, डेंगूच्या एका स्त्री रुग्णाला 15 दिवसांच्या काळावधीसाठी 40एमएल गिलॉय रस दिले गेले. 15 दिवसांच्या शेवटी, व्यक्तीने ताप आणि चट्ट्यांमध्ये घटीसह प्लॅटलेट स्तरामध्ये लक्षणीय सुधार दर्शवले. कोणतेही प्रमाणजन्य सहप्रभाव दिसून आले नाहीत. इतर एका अभ्यासामध्ये, कमी प्लॅटलेट असलेल्या 200 लोकांना 5 दिवस 5एमएल पापाया आणि गिलॉय पानाचे साराचे मिश्रण दिले गेले. प्लॅटलेट स्तरामध्ये लक्षणीय सुधार सर्व रुग्णांमध्ये दिसून आले. म्हणून, हे सुरक्षितरीत्या सांगितले जाऊ शकते की गिलॉय किंवा टिनॉस्पॉरामध्ये डेंगूविरुद्ध प्राथमिक उपचारपद्धतींची क्षमता आहे. 

गिलॉय त्याच्या प्रतिरोधकतासंप्रेरक लाभांसाठी औषधांच्या पारंपरिक प्रणालीत खूप वापरले जाते. आयुर्वेदिक वैद्य गिलॉयला परमोच्च प्रतिरोधकतेस चालना देणार्र्या वनस्पती समजतात. एकेकाळी घेतलेल्या वैद्यकीय चाचणीमध्ये, 68 एचआयव्ही सकारात्मक लोकांना दोन गटांमध्ये विभागले गेले. एका गटाला गिलॉय दिले गेले, तर दुसर्र्या गटाला सहा महिन्यांच्या काळावधीसाठी प्लॅसॅबो (कोणतेही उपचारक प्रभाव नसलेले पदार्थ)  दिले गेले. नियत काळावधीच्या शेवटी, असे आढळले की गिलॉय घेतलेल्या गटामध्ये रोगाच्या लक्षणांमध्ये एकूण घटासह आरोग्यात लक्षणीय सुधार दर्शवले. एथ्नोफार्मकॅलॉजीच्या पत्रिकेप्रमाणें, गिलॉय किंवा टिनोस्पॉरामध्ये एक नैसर्गिक जीवरसायन असते, जे या वनस्पतीच्या प्रतिरोधकता संप्रेरक प्रभावासाठी जवाबदार आहे. अतिरिक्त अभ्यास सुचवतात की प्रतिरोधकता संप्रेरक यंत्रणा शरिरातील फॅगोसाइट्स ( प्रतिरोधकता कोशिकांचे प्रकार)मुळे असू शकते.