दालचिनी (कलमी) फायदे, वापर आणि सहप्रभाव - Cinnamon (Dalchini) Benefits, Uses and Side Effects in Marathi

कॅंडिडा एक बुरशी असून नैसर्गिकरीत्या मानवी शरिरात आढळते. पण त्वचेच्या पीएचमधील असंतुलनामुळे कॅंडिडा असामान्यरीत्या पसरते आणि त्याने कॅंडिडॅसिस नावाचे एक वैद्यकीय विकार होते. पारंपरिक पाश्चात्य वनस्पतीशास्त्रामध्ये, दालचिनी कॅंडिडा प्रजातींविरोधात बुरशीरोधी प्रभावांसाठी सुविख्यात आहे. प्रयोगशाळा अभ्यास दर्शवतात की दालचिनी तेल सर्व प्रकारच्या कॅंडिडा संक्रमाणांमध्ये (कॅंडिडा एल्बिकॅंस- योनीमधील एक प्रसिद्ध यीस्ट संक्रमण) आणि नॉन एल्बिकेंस प्रकारच्या कॅंडिडाविरोधात लक्षणीय बुरशीरोधी गतिविधी दर्शवते तरीही, कोणत्याही प्रकारच्या संक्रमणांवर उपचार म्हणून दालचिनी तेल किंवा दालचिनी वापरण्यापूर्वी तुमच्या डॉक्टरांशी बोलणें उचित राहील.

गॅस्ट्रिक आणि त्वचेच्या कर्करोगावर दालचिनीचे कर्करोगरोधी शक्यतेची चाचणी करण्यासाठी विस्तृत अभ्यास घेण्यात आलेले आहेत. यापैकी एक अभ्यासामध्ये, असे आढळले की दालचिनीचे सार प्रभावीरित्या गाठातील कोशिकांचे निभाव आणि पसार कमी करू शकते. त्वचेच्या कर्करोग कोशिकांवर झालेल्या इतर अभ्यासाने दिसते की दालचिनी प्रोएंजिनोजेनिक घटकाला ( शरिरातील एक जैव रसायन) कमी करते, जे माणसांमध्ये त्वचेचे कर्करोग पसरण्याचे माध्यम आहे. अभ्यासाचा हा ही दावा होता की दालचिनीचे सार सीडी८टी कोशिकांना संप्रेरित करतात, जे शरिरातील परजीवी कोशिका ओळखण्यास व नष्ट करण्यास कारणीभूत असतात. अशाप्रकारे, दालचिनीचे भविष्यातील कर्करोगरोधी उपचारांमध्ये संभावना असू शकतात.

 (अधिक पह: कर्करोगाचे प्रकार व उपचार)

श्वासातून दुर्गंधी येणें एक दुर्दैवी परिस्थिती आणि काही वेळा सामोरे जाण्यास कठीण ठरणारी समस्या असते. डॉक्टरांप्रमाणें, श्वासातून दुर्गंधी येण्याचे सर्वांत सामान्य कारण तोंडाच्या छिद्रातील  खूप अधिक सूक्ष्मजीव असणें असे असते. सुदैवाने, अभ्यास सुचवतात की दालचिनीमध्ये असलेले सिनॅमिक एसिड आपल्या तोंडातील जिवाणू नष्ट करण्यात खूप प्रभावी असू शकते. म्हणून श्वासातून दुर्गंधीला रामराम. कॅनॅडामध्ये झालेल्या अभ्यासात, असे आढळले होते की सिनॅमॉन गम घेणार्र्या लोकांच्या तोंडात सामान्य गम घेणार्र्या लोकांपेक्षा कमी जिवाणू साचले होते. तथापी, दालचिनीच्या या कार्यक्षमतेची पुष्टी करण्यासाठी अजून अभ्यासाची गरज आहे.

आयुर्वेदामध्ये, दातातील वेदना कमी करण्यासाठी लवंग आणि दालचिनी तेलाचे मिश्रण वापरले जाते, वैद्यकीय आणि दंतचिकित्सा विज्ञानातील संशोधन पत्रिकेत प्रकाशित झालेल्या शोधपत्राप्रमाणें, दालचिनी जिंजिवायटिस ( संक्रमण झालेले हिरडे असलेली एक परिस्थिती) ला हाताळण्यात खूप प्रभावी असते. या अभ्यासाने पुढे सुचवले आहे की दालचिनीच्या एंटीजिंजिवायटिसरोधी संक्रमण क्लॉरहेक्सिडाइनच्या सारखे आहे, जे या समस्येच्या उपचारामध्ये वापरले जाणारे एक सामान्य औषध आहे.

दालचिनी मासिक पेटका (मेंस्ट्रुअल क्रंप्स) , मळमळ आणि उलटी यावरील उपचारासाठी खूप वेळेपासून आयुर्वेदिक वनस्पतीशास्त्रामध्ये वापरले जात आहे. सामान्य मासिक वयाच्या 76 महिलांच्या समूहावर झालेल्या एक हल्लीच्या अभ्यासामध्ये, असे आढळले की दिवसातून तीन वेळा सिनॅमॉन कॅप्स्युल (420 एमजी) देणें महिलांमध्ये पेटका, रक्त निघणें, मळमळ आणि उलटी कमी करण्यात प्रभावी आहे.

आयुर्वेदामध्ये, दालचिनीमुळे कफ आणि वातदोष दाबून राहिल्याचे आणि शरिरामधील पित्त वाढल्याचे समजते. म्हणून, ती शरिरामधील कफाला तरळीकृत करते आणि तिला अवशोषितही करते. अभ्यास सुचवतात की दालचिनी तेलामधील एक घटक, सिनॅमिक एसिड मायकोबॅक्टेरिअम ट्युबरक्युलोसिसला नष्ट करण्यास प्रभावी असू शकते, जे माणसांमध्ये तपेदिकाचे कारण आहे. तरी, या जिवाणूविरोधात सिनॅमिक एसिडचे वास्तविक कार्य आणि पद्धती निर्धारित करण्यासाठी अजून संशोधन आवश्यक आहे. तसेच, दालचिनीचे एक नैसर्गिक ऊष्मादायक प्रभाव आहे, म्हणून तिला पारंपरिक वनस्पतीशास्त्र आणि चिनी औषधशास्त्रात पडसाविरुद्ध उपाय म्हणून वापरले जाते.

दालचिनीचे एंटीऑक्सिडेंट आणि दाहशामक गुणधर्म त्वचेसाठी त्याला एक सुपरफूड बनवतात. एकत्रितपणें हे गुणधर्म न केवळ पुरळासारख्या त्वचेच्या समस्यांना कमी करतात, तर बारीक रेषा, गडद चट्टे आणि इतर वयसंबंधी त्वचा लक्षणांच्या वाढीची गतीही कमी करतात. एक प्रभावी दाहशामक नसले तरी, दालचिनीचे स्वतःचे असे पोषक काही गुणधर्म नसतात. म्हणून, पारंपरिक वनस्पतीशास्त्र पुरळामधून आराम मिळण्यासाठी मध आणि दालचिनी वापरते आणि त्वचेला एक नैसर्गिक चकाकी देते.

शरिराच्या कार्यासाठी योग्य रक्ताभिसरण आवश्यक आहे. काही शारीरिक किंवा शरीरशास्त्रीय कार्यांमुळे रक्तवाहिन्यांमधील थक्के जमल्याने अयोग्य रक्ताभिसरण होते. डॉक्टरांप्रमाणें, दालचिनीमधील क्युमॅरिन (एक जैवरासायनिक पदार्थ) एक नैसर्गिक रक्त पातळ करणारे पदार्थ आहे आणि एंटीकॉएगुलेंट ( रक्ताचे थक्के जमणें थांबवते) आहे. दालचिनी घेतल्याने तुमच्या शरिरातील रक्ताभिसरण वाढण्यासोबतच रक्ताचे थक्के जमण्याच्या धोका कमी होतो. तरी, अधिक मात्रेत क्युमॅरिन घेणें यकृतासाठी हानीकारक असून दालचिनी घेण्यापूर्वी तुमच्या डॉक्टरांशी बोलणें उचित राहील.

पारंपरिक वनस्पतीशास्त्रामध्ये दालचिनीला एक उत्कृष्ट कॉलेस्टरॉल कमी करणारे पदार्थ मानले जाते. अनेक अभ्यासांमध्ये, दालचिनी शरिरातील कमी घनत्त्वाचे लिपोप्रोटीन ( चांगले कॉलेस्टरॉल) किंवा खराब कॉलेस्टरॉल कमी करण्यात उपयोगी असलयचा दावा केला गेला आहे. तरीही, कॉलेस्टरॉल कमी करण्यासाठी जवाबदार वास्तविक कार्यपद्धती किंवा यौगिक अजून सापडलेले नाही. त्याने प्रत्यक्ष हृदयाचे आरोग्य सुधारण्यात मदत होत नसली, तरी दालचिनीमुळे त्या सामान्य हृदय समस्यांचा धोका कमी होऊ शकतो, ज्या शरिरातील उच्च कॉलेस्टरॉलच्या प्रचलिततेशी संबद्ध आहेत.

दालचिनीच्या सूक्ष्मजीवरोधी प्रभावांची चाचणी करण्यासाठी अनेक अभ्यास घेण्यात आले आहेत आणि असा दावा आहे की दालचिनी एक प्रभावी सूक्ष्मजीवरोधी पदार्थ आहे. संशोधन दाखवतात की सिनॅमॅल्डेहाइड  दालचिनीमध्ये स्थित एक आवश्यक यौगिक असून सर्व प्रकारचे जिवाणू, बुरशी, नॅमोटोड्स नष्ट करण्यासाठी खूप शक्तिशाली आहे. ते डोक्यातील लाइस ( पेडिक्युलुशुमॅनस कॅपिटिस) चे निट्स आणि वयस्क यांविरुद्ध खूप प्रभावी समजले जाते. सामान्य सूक्ष्मजीवरोधी संक्रमणांच्या उपचारामध्ये दालचिनीचे वास्तविक कार्यपद्धती आणि वापर समजून घेण्यासाठी पुढील विस्तृत अभ्यास घेतले जात आहेत.

दालचिनी वजन कमी करण्यासाठी सर्वांत प्रसिद्ध पारंपरिक उपायांपैकी एक आहे. अगदी हल्लीच, वजन कमी करणें आणि दालचिनीमधील थेट संबंध स्थापित करण्यासाठी वैज्ञानिक पुरावे उपलब्ध नव्हते. पण, मिशिगन जीवन विज्ञान संस्थानाच्या हल्लीच्या अभ्यासांचा दावा आहे की दालचिनीचे एक घटक सिनॅमॅल्डेहाइड कार्यक्षमरीत्या वसा जाळू शकते. या संशोधनाप्रमाणें, सिनॅमॅल्डेहाइड  शरिरात ऊष्मा निर्माण करते आणि यामुळे एडिपॉसाइट्स (वसा कोशिका) ना ऊर्जेसाठी अधिक वसा जाळावी लागते. प्रयोगशाळा आणि प्राणिजन्य अभ्यास दर्शवतात की दालचिनी घेतल्याने पाचन प्रक्रिया हळूवार होते आणि त्यामुळे तुम्हाला अधिक काळावधीसाठी पोट भरल्यासारखे वाटते. म्हणून, वजन कमी करण्याच्या कार्यक्रमांबरोबर पूरक तत्व म्हणून दालचिनी घेतल्याचे स्वतःचे फायदे असू शकतात. तरीही, दालचिनी घेण्यापूर्वी तुमच्या डॉक्टरांशी बोलणें आणि घ्यायची योग्य मात्रा जाणून घेणें सर्वोत्तम असेल, कारण गरजेपेक्षा अधिक मात्रेत दालचिनी घेतल्याने यकृतातील विषारीपणा कमी होऊ शकतो.

 (अधिक वाचा: वजन कमी करण्यासाठीचे आहारपत्रक)

अभ्यास सुचवतात की ऑक्सिडेटिव्ह तणाव मधुमेहाच्या सुरवातीच्या एक प्रमुख कारणांपैकी एक आहे. आहे असे समजले जाते की ऑक्सिडेटिव्ह तणावाविरुद्ध सर्वोत्तम संरक्षण यंत्रणा फ्री रॅडिकल्स आहेत उदा. एंटीऑक्सिडेंट, जे प्रतिक्रियात्मक प्राणवायू प्रजातींना नष्ट करतात आणि फ्री रॅडिकल्सचा धोक्याला निष्क्रिय करतात. एंटीऑक्सिडेंट म्हणून, दालचिणी मधुमेह असलेल्या लोकांसाठी आशिर्वादापेक्षा कमी नाही. वास्तविक, एका संशोधनाप्रमाणें, ते लवंगानंतर मसाल्याच्या जगतातील एंटीऑक्सिडेंटच्या सर्वात समृद्ध स्त्रोतांपैकी एक आहे. मधुमेहासोबतच जीवन जगत असलेल्या  500 लोकांवर एक अभ्यास घेण्यात आला आणि त्यांना 4-18 आठवड्यांच्या काळावधीसाठी प्रतिदिन 6 ग्रॅम दालचिनी देण्यात आली आणि असे आढळले की नियमित दालचिनी घेतल्याने जलद रक्तशर्करा स्तर लक्षणीयरीत्या घटतात. अजून एका अभ्यासाचा दावा आहे की, 5ग्रॅम दालचिनी इंसुलिन संवेदनशीलता वाढवते आणि यामुळे हे हार्मोन रक्तातून अधिक साखर ग्रहण करते. दालचिनीच्या हायपोग्लायसेमिक ( रक्त शर्करा कमी करणार्र्या) प्रभावांना मूळ मात्रा दिल्याच्या 12 तासानंतरही तेवढेच प्रभावी मानले गेले होते. तसेच, मेथाइलहाइड्रॉक्सिचॅल्कोन नावाचे रासायनिक यौगिक कार्यक्षमरीत्या हार्मोन इंसुलिनची नक्कल करते आणि शरिरातील रक्तशर्करा कमी करण्यास मदत करते.

दालचिनी कोणत्या प्रकारच्या गॅस्ट्रिक समस्येसाठी महत्त्वपूर्ण उपाय मानली जाते, पण पोटाचे आरोग्य आणि कल्याण यासाठी त्याच्या वापराचे मोठे इतिहास आहे. पारंपरिक पश्चिमी वनस्पतीशास्त्र दालचिनीला कार्मिनेटिव्ह आणि स्टॉमकिक म्हणून संबोधित करते. कार्निमेटिव्ह अशी वनस्पती असते, जी पोटफुगी हाताळण्यास मदत करते, तर स्टॉमॅकिक सहजरीत्या जेवण पचवून भूक सुधारते. तसेच, दालचिनीमधील कॅटेचिन मळमळ या स्थितीत उपयोगी असतात. मळमळीच्या लक्षणांपासून आराम मिळण्यासाठी, दालचिनीला सर्वांत सामान्यपणें चहामध्ये वापरले जाते. दालचिनीला नॅच्युरोपॅथी मध्ये लॅक्सेटिव्ह ( बद्धकोष्ठतेतून आराम देणारे) म्हणून वापरले जाते. आयुर्वेदामध्ये दालचिनीला स्टॉमक क्रॅंप्स, अतिसार आणि कॉलायटिसच्या उपचारासाठी वापरले जाते. प्रयोगशाळा अभ्यास डायस्पेप्सिआ (अपचन) च्या उपचारामध्ये दालचिनीच्या कार्यक्षमतेचे सुचवतात. पुढील अभ्यासांचा दावा आहे की दालचिनी असलेला ताक सर्वांत सामान्य अल्सरचे कारणीभूत जिवाणूंच्या हाताळण्यामध्ये उपयोगी आहे, ज्याला हॅलिकॅबायटर पायोरी म्हणतात. तरीसुद्धा, या मसाल्याच्या सर्व पारंपरिक वापरांची पुष्टी करण्यासाठी अजून संशोधनाची गरज असल्यामुळे, तुम्ही डॉक्टरांशी बोललेले सर्वोत्तम असेल.