अंजीरचे फायदे, सहप्रभाव आणि अंजीर कसे खावेत - Anjeer Benefits, Side Effects and How to Eat Anjeer in Marathi

तुम्ही अशा लोकांपैकी असल्यास, ज्यांना तरुण आणि तेजस्वी दिसायचे आहे, तर तुम्हाला एंटीऑक्सिडेंट्सबद्दल माहिती असावी. ते न केवळ तुमच्या शरिरातील सर्व मुक्त रेडिकल ( शरिरासाठी विषारी असलेला प्राणवायू)   काढण्यास मदत करतात, तर ते हृदय आणि यकृतासारख्या विविध अंगांचे आरोग्य राखून ठेवण्यातही लाभकारी असतात. शास्त्रज्ञ सुचवतात की अंजिरांमधील फेनॉल आणि फ्लॅव्हॅनॉयड ( नैसर्गिकरीत्या संभवणारे रासायनिक यौगिक) त्याला एक दिमाखदार एंटीऑक्सिडेंट बनवतात. तसेच, शरिरातील ऑक्सिडेटिव्ह तणाव कमी करतात आणि वेळेपूर्वी वयवाढीसारख्या वयाशी संबंधित समस्याही कमी करतात.

 (अजून वाचा: एंटीऑक्सिडेंट प्रचुर खाद्यपदार्थ) 

अंजीरांचे अत्यधिक पोषक गुण त्याला गरोदर महिलांसाठी सल्ला देण्याजोगे पदार्थ बनवतात. त्यांमुळे यावेळी अनेक महिला आपल्या विटामिन आणि मिनरल गरजा पूर्ण करू शकतात. प्रथम, अंजीर कॅल्शिअमचे एक चांगले स्त्रोत आहे, जे भ्रूण विकासात अत्यधिक गरज असलेले खनिज आहे आणि मातेचे हाड निरोगी ठेवते. मग, फळामधील विटामिन बी त्यांना गरोदरपणाच्या पहिल्या तिमाहीमध्ये मॉर्निंग सिकनेसला सामोरे जाण्यास साहाय्य करते. तथापी, अधिक खाणें टाळले पाहिजे आणि अंजीर एक औषध आणि टॉनिक म्हणून घेत असल्यास योग्य मात्रेसाठी तुमच्या डॉक्टरांशी बोलणें नेहमीच चांगले असते.

हाडे शरिराचे आधारभूत समर्थन ढाचा बनवतात आणि तुम्ही मान्य कराल की चांगल्या हाडाचे आरोग्य राखून ठेवणें जीवनातील सर्वांत मूलभूत आवश्यकतांपैकी एक आहे. दुर्दैवाने, आपले वय वाढण्यासोबतच, हाडांमधील कॅल्शिअमचे नैसर्गिक क्षरण होते. अशा प्रकारे, शरिराच्या नैसर्गिक चक्रांमुळे हाडे अजून अशकत होतात आणि त्यांची अजून झीज होते. परिणामी, आपल्याला अधिक वयात सहजच हाडांच्या अस्थिभंग होते आणि ऑस्टिओपोरोसिससारखे रोग होतात. सुदैवाने, आपण आपल्या शरिरातील कॅल्शिअम पूरक तत्त्व घेऊन वयवाढीपासून आपल्या हाडांना वाचवू शकतो. बाजारात सगळीकडे व्यावसायिक कॅल्शिअम पूरक तत्त्व उपलब्ध असले, तरी शरिरातील अधिक कॅल्शिअम जमा झाल्याने आणि खडे बनण्याच्या शक्यतेमध्ये काही लहान सहप्रभाव आहेत. अंजीर कॅल्शिअमचे एक नैसर्गिक स्त्रोत असल्याने तुमची हाडे आणि दात अधिक वेळ निरोगी ठेवण्यासाठी आहारात घेणें लाभकारक असेल. अंजिरामधील कॅल्शिअम स्किम्ड दुधाएवढी मानली जाते (अंदाजे  28 ग्रॅम अंजिरांमुळे तुमच्या दैनंदिन कॅल्शिअम गरजेची जवळपास 5% पूर्तता होते)  . कॅल्शिअमसोबत, अंजीरमध्ये मॅग्नीशिअम आणि फॉस्फोरस ही प्रचुर प्रमाणात असतात आणि हे दोघे हाडांना सघन करणारी खनिजे आहेत.

अंजिराची पाने आयुर्वेदामध्ये तापशामक (शरिराचे तापमान आणि ताप कमी करणारे)   मानले गेले आहे। हल्लीचे वैद्यकीय अभ्यास सुचवतात की अंजिराच्या पानांचे एथनॉल सारामध्ये शक्तिशाली तापशामक गुणधर्म असतात, जे साराच्या मात्रेवर अवलंबून असतात. हे प्रभाव जवळपास पाच तास टिकल्याचे दिसून आले आहे, जे सर्वांत सामान्य व्यावसायिक तापशामकापेक्षाही अधिक कार्यक्षम आहे.

 (अजून वाचा: तापाची कारणे आणि उपचार) 

अंजिरांना नैसर्गिक डाययुरेटिक म्हटले जाते, ज्याच्या अर्थ आहे की ते शरिरातील विषारी पदार्थ बाहेर काढतात आणि मूत्रपिंडांतील  अतिरिक्त लवण आणि पाणी बाहेर काढून मूत्रपिंड निरोगी आणि शरीर विषारी पदार्थांपासून मुक्त ठेवतात. विषारी पदार्थमुक्त शरीर न केवळ चांगले कार्य करते, तर सौम्यपणें त्याची वयवाढ होते.

उच्च रक्तदाब आजकाळच्या जगामध्ये तुम्ही सामोरे जात असलेल्या सर्वांत सामान्य समस्यांपैकी एक आहे. एकेकाळी मध्यम वयासाठी असलेली समस्या, आज जगभरातील सर्व वयोगट आणि लिंगांमध्ये प्रचलित असलेली समस्या बनली आहे. अधिकतर लोकांमध्ये मानसिक तणावामुळे उच्च रक्तदाब होऊ शकते; जीवनशैली समस्या, लठ्ठपणा आणि आहार निवडींचे यामध्ये खूप मोठे योगदान आहे, मीठयुक्त आणि आंबट जेवण नियमितपणें घेतल्याने शरिरातील सोडिअमचे प्रमाण वाढते आणि शरिरातील मीठ स्तरांमध्ये असंतुलन निर्माण होते. शरिरातील सोडिअम स्तरांना संतुलित करणारे लवण म्हणजे पॉटॅशिअम असते. अभ्यास दर्शवतात की नियमितपणें अंजीर घेणें पॉटॅशिअमचे चांगले स्त्रोत आहे. हे रक्तदाब कमी करण्यासाठी खूप लाभकारी आहे. पॉटॅशिअम प्रचुर असलेले फळ ते आहे, जे शरिरातील रक्तदाब सामान्य राखण्यात खूप महत्त्वपूर्ण आहे.

अंजिराचे रस खोकला आणि पडसे यांच्याविरुद्ध असलेले एक ज्ञात उपाय आहे. आयुर्वेदामध्ये, अंजिराच्या फळाच्या वापराने घशातून अतिरिक्त म्युकस नष्ट होण्याचे आणि घशाच्या मांसपेशींना पोषण मिळत असण्याचे सांगितले आहे. म्हणून, अंजीर न केवळ घसेदुखी बरी करतो, तर अशा समस्येची पुनरावृत्ती टाळण्याएवढे घशाला बळकटही करतो. एकत्रितपणें, हे गुणधर्म अंजिरांना आत्यंतिक खोकल आणि इतर सामान्य श्वसनात्मक समस्यांविरुद्ध खूप शक्तिशाली पदार्थ बनवतात.

अंजिरांचे पोषक आणि एंटीऑक्सिडेंट प्रभाव न केवळ अधिकतर डोक्याच्या कातडीच्या समस्यांसाठी लाभकारक आहे, तर ते केसांना पोषण देते व कंडिशन देते. अंजिराच्या बियांचे तेल वापरल्याने सामान्यपणें केसांना विटामिन ई आणि विटामिन के यांची ती मात्रा मिळते, जी नैसर्गिक चकाकी राखून ठेवणें आणि केसांची गळती टाळण्यासाठी खूप महत्त्वाची आहे.

सोरिअसिस, पुरळ आणि एक्झेमासारखे त्वचेचे रोग यांचा उपचार करण्यात अजिराचे लाभ होत असल्याने पारंपरिक आणि लोक औषध प्रणालींमध्ये त्यांचे वापर केले जाते. स्थानिकरित्या लावल्याने, त्यांचे त्वचेवर पोषक आणि एंटीऑक्सिडेंट प्रभाव पडते. ईराणमध्ये झालेले अभ्यास दाखवते की अंजिराच्या फळाच्या लेटेक्सचे स्थानिक वापर क्रायोजेनिक उपचाराइतकेच ( खूप कमी तापमानापर्यंत गारठवणें आणि मग ते थांबवणें)   डागांवर उपचार करण्यात प्रभावी आहे. प्रक्रियेची वास्तविक पद्धती अज्ञात आहे, पण शास्त्रज्ञांचा विश्वास आहे की अंजिराच्या लॅटेक्समुळे काही प्रोटिओलायटिक ( प्रथिने तोडणारे)   गतिविधी होते, ज्यांच्या परिणामी एवढ्या प्रभावीपणें डाग निघून जातात

अभ्यास सुचवतात की अंजिराचे फळ घेतल्याने रक्तशर्करेचे प्रमाण कमी करण्यातही मदत मिळते. अंजिरांवर झालेल्या एका संशोधनात या गोष्टीवर प्रकाश पडले आहे की या फळाचे नियमित वापर केल्याने ग्लूकोझची इंसुलिन संवेदनशीलता वाढून रक्तातील अधिक शर्करा बाहेर पडते. तथापी, तुम्हाला मधुमेहाचा त्रास असल्यास तुमच्या डॉक्टरांचा सल्ला घेणेंच सर्वोत्तम राहील.

हल्लीच्या संशोधनानुसार, भारतातील 15-50 वयोगटातील  अंदाजे 51% स्त्रियांना रक्तक्षयाची समस्या आहे. या समस्येसाठी जवाबदार असलेल्या प्रमुख घटकांपैकी आहारात लौहाची कमतरता आहे. अंजीर लौहाचे एक प्रचुर स्त्रोत आहे, जे हेमोग्लोबिनचे (शरिरातील प्राणवायूच्या हस्तांतरणामध्ये मदत करणारे रक्तकोशिकांमधील एक यौगिक)   एक निकराचे घटक आहे. अभ्यासांमध्ये दिसून आले आहे की अंजीर घेतल्याने रक्तातील हेमोग्लोबिनचे प्रमाण वाढते आणि रक्तकोशिकांच्या संख्येत सामान्य वाढ होते. फळातील प्रथिन आणि व्हिटॅमिन बीचे प्रमाणसुद्धा रक्तातील लाल कोशिकांची संख्या वाढवण्यात प्रमुख भूमिका बजावते.

(अधिक वाचा: रक्तक्षयाचे प्रकार) 

अंजीर एंटीऑक्सिडेंटचे एक चांगले स्त्रोत आहे, जे शरिरातील ऑक्सिडेटिव्ह क्षतीविरुद्ध शरिराची सर्वोत्तम संरक्षणपद्धती आहे. त्याच्या पोषक गुणधर्मांसह, अंजीर यकृतातून विषारी पदार्थ काढण्यास साहाय्य करतो आणि एकूण यकॄताच्या आरोग्याला सुधारतो. जनावरांवर केलेल्या अभ्यासांतून या फळामध्ये सर्वांगीण सुरक्षादायक क्षमता झाल्याचे सिद्ध झाले आहे, पण यकॄतावरील त्याच्या प्रभावाचे अद्याप काहीही पुरावा नाही. म्हणून तुमच्या यकृतावरील अंजिराचे सहप्रभावांबद्दल तुमच्या डॉक्टरांना विचारणें सल्लेशीर आहे.

मूळव्याध गुदद्वारात किंवा आजूबाजूला दाह असल्याचे वैशिष्ट्य असलेली स्थिती आहे, ज्यामुळे मलनिःसारण करत असतांना वेदना आणि रक्तस्राव होतात. या समस्येचे वास्तविक कारण अस्पष्ट आहे, पण याचे खूप सामान्य कारण म्हणजे कमी तंतू असलेले आहार आणि अनुचित शौच प्रक्रिया हे असतात. अंजिराच्या फळामध्ये दोघांचेच समाधान आहे. अंजिरामधील प्रचुर तंतू समाविष्ट असल्याने शौच प्रक्रियेचे नियामन आणि मल मऊ होण्यास साहाय्य मिळते, जेणेकरून ते गुदद्वारातून सहज निघू शकते. रेक्टमवर टाकले जाणारे दाबही कमी होते.

रात्री झोप येत नाही? तुम्हाला झोप न येणें (निद्रानाश) हा विकार झाला आहे का? अभ्यासांप्रमाणें मेलॅटॉनिन ( ए टाइप हॉर्मोन)   आपल्या शरिरातील झोपण्याच्या आणि जागण्याच्या लयांना राखून ठेवण्यासाठी जवाबदार आहे. या हार्मोनमध्ये असंतुलन निर्माण झाल्यास न केवळ झोपेची संरचना अस्तव्यस्त होते, तर चिंता वाढते आणि सहजच चिडचिड होते. अंजीर एमिनो एसिड ट्रायटोफॅंनचे चांगले स्त्रोत आहे, ज्याचे शरिरातील मेलॅटॉनिन स्तर वाढण्यावर थेट प्रभाव होते. अभ्यास सुचवतात की अंजीर नियमित वापरल्याने शरिरातील ट्रायटोफॅन स्तर वाढतात आणि शरिरातील मॅलॅटॉनिन वेळेवर उत्सर्जित होते, ज्याने योग्यपणें “ स्लीप हार्मोन ” असे म्हटले जाते. अनेक संशोधकांचा दावा आहे की बरोबर झोपेपूर्वी ट्रायटोफॅन घेतल्याने मॅलॅटॉनिनच्या संतुलनामध्ये मदत होते, ज्याने तुम्हाला अधिक सहजरित्या झोप येते.

तसेच, अंजीर मॅग्निशिअमचे चांगले स्त्रोत आहे आणि डॉक्टरांच्या दृष्टीने, मॅग्निशिअम खूप वेळ आणि बेहत्तर झोप तुम्हाला मिळण्यासाठी सहायक असते. तुम्हाला असे वाटल्यास की हेच सर्व काही आहे, ट्रायटोफॅन सॅरॉटॉनिन नावाचे अजून एक मूड बरे करणार्र्या हार्मोनसाठी संप्रेरक म्हणून कार्य करते, जे तुमच्या मेंदूवर थेट परिणाम करून तुम्हाला शांती आणि सुखाची जाणीव करून देते.

तसेच, अंजिराचे फळ नैसर्गिक शर्करेमध्ये प्रचुर आहे, ज्याला डॉक्टरांद्वारे मूड बरे करणारे यौगिक समजले जाते. सॅरॉटॉनिन चांगल्या मात्रेत घेतल्याने चिडचिड आणि अवसादासारख्या मज्जातंत्रीय समस्या ही टळू शकतात.

अंजीर विटामिन एचे चांगले स्त्रोत आहेत, जे डोळ्यांची नजर सांभाळून ठेवण्यासाठी सर्वांत महत्त्वपूर्ण पोषक तत्त्व असून डोळ्यांना निरोगी ठेवते. अंजिराचे नियमित वापर न केवळ डोळ्यांसाठी चांगले आहे, तर ते वयसंबंधी नेत्रविकार उदा. मॅक्युलर डिजनरेशन इ. ना प्रलंबित ठेवण्यात मदत करते, जे डोळ्यांच्या रेटिनाच्या मरत असलेल्या कोशिकांना झालेल्या स्तरबद्ध दृष्टिदोष आहे आणि सांप्रत त्याला बरे करता येत नाही.

अंजिराच्या फळांमधील तंतूंचे उच्च स्तर आतड्यांना सुदृढ बनवेल आणि तुम्हाला अधिक वेळेसाठी पोट भरल्यासारखे वाटेल. याने तुमच्या आहारामधील वेळ वाढेल आणि तुम्हाला कमी खाण्यास मदत होईल. तसेच, अंजीरमध्ये कॅलॉरीही कमी असतात, म्हणून, तुमचे पोट भरल्यासारखे वाटून सुद्धा, ते तुमचे कॅलॉरी काउंट वाढवत नाही. आम्हा सर्वांनाच अशा जेवणाची आवड नाही का, ज्याची चव चांगली असेल आणि रात्री झोपतांना तुम्हाला कपडे घट्ट होणार नाहीत. तरीही, अंजीर खूप पोषक आहे आणि दुधाबरोबर घेतल्यास त्याने वजनही वाढू शकते. विशेषकरून तुमचे वजन अधिक असल्यास, अंजीर वापरण्यापूर्वी तुमच्या डॉक्टराबरोबर तपासून घेणें चांगले आहे.

(अधिक वाचा: वजन कमी करण्यासाठी डायट चार्ट) 

अंजीर आहारातील तंतूचे खूप चांगले स्त्रोत आहे आणि प्रचुर तंतूंच्या आहाराचा सर्वांत मोठा फायदा असा की तो आहारामध्ये बल्क जोडतो आणि मळाला मऊ करतो, ज्याने शरिरातून मळनिःसारण सोपे होते. म्हणून, नाष्ट्यासाठी अंजिराचे एक बाउल सॅलॅड ठेवून तुम्ही बद्धकोष्ठतेच्या त्रासांपासून मैलभर लांब राहू शकता.