त्रिफळाचे फायदे, सहप्रभाव आणि ते कसे घ्यावे. - Triphala Benefits, Side Effects and How to take. in Marathi

अभ्यास सुचवतात की नियमित त्रिफळा घेतल्याने वजन कमी करण्यासाठी, विशेषकरून लठ्ठ लोकांमध्ये उत्कृष्ट आहे. हल्लीच्या मानव आधारित संशोधनामध्ये, 16 ते 60 वर्षाच्या लठ्ठ लोकांच्या दोन समूहांना वजन कमी करण्यात त्रिफळाच्या फायद्यांचे परीक्षण कमी करण्यासाठी निवडले गेले. या समूहापैकी 12 आठवड्यांच्या अवधीसाठी एकाला दिवसातून तोंडाद्वारे दोनदा 5 ग्रॅम त्रिफळा दिला गेला, तर दुसर्र्या समूहाला प्लॅसीबो उपचार दिले गेले आणि असे आढळले की त्रिफळा दिलेल्या समूहामध्ये शरिराच्या वजनामध्ये आणि कंबर व मांड्यांच्या व्यासामध्ये लक्षणीय घट आढळले. तसेच, आपण शौच प्रक्रियांवर त्रिफळा पुडाच्या वापराच्या नियामक प्रभावांवर नजर टाकली, तर हे स्पष्ट आहे की त्रिफळा अधिक सहज वजन कमी करण्यासाठी मदत करू शकते. म्हणून, हे आपण सुरक्षितपणें म्हणू शकतो की त्रिफळा एक प्रभावी वजन कमी करणारे उपाय आहे.

 (अधिक पहा: लठ्ठपणाची कारणे)

आयुर्वेद डोळ्यांसाठी खूप लाभकारक प्रभावांचे वर्णन करते, ज्यामध्ये मोतीबिंदू आणि ग्लूकोमासारख्या नेत्रविकारांचा धोका कमी करण्याची क्षमता सामील आहे. वैद्यकीय अभ्याससुद्धा त्रिफळाच्या मोतीबिंदूविरोधी प्रभावाचा दावा करतात. अशक्त दृष्टी सुधारण्यासाठी, आयुर्वेदिक वैद्यांद्वारे सुचवलेल्या उपचारामध्ये त्रिफळा प्रमुख घटक आहे. त्रिफलाघृत नावाचे आयुर्वेदिक औषध नेत्रांसाठी सर्वोत्तम औषध समजले जाते. तथापी, डोळे शरिराच्या सर्वांत संवेदनशील भागांपैकी एक आहे आणि तुमच्या डोळ्यांसाठी त्रिफळा वापरण्याच्या सर्वोत्तम पद्धतींबद्दल आयुर्वेदिक वैद्याला विचारणेंच सर्वोत्तम आहे.

त्रिफळा एंटीऑक्सिडेंटचे एक प्रचुर स्त्रोत आहे, जे प्रदूषणाद्वारे होणारी केसांची क्षती कमी करण्यात मदत करते. त्रिफळामधील आवळा घटक वेळेपूर्वी केस पांढरे होणें थांबवण्यासाठी खूप लाभकारी आहे, तर त्रिफळामधील बेहडा केसगळती कमी करण्यात आणि केसांचे मूळ सुदृढ करण्यात खूप प्रभावी आहे. त्रिफळामुळे डोक्याच्या कातडीमधील रक्ताभिसरण वाढल्याचे द्योतक आहे, म्हणून त्याद्वारे अधिक प्रभावीपणें पोषक तत्त्वे आणि खनिजे अवशोषित करण्यास मदत करतात. त्रिफळा तेल किंवा त्रिफळा पेस्ट केसांवरील पोषक आणि सुरक्षात्मक फायदे मिळण्यासाठी थेट डोक्यावर लावले जाते.

निरोगी आणि स्वच्छ आतडी शरिराच्या उत्कर्षासाठी खूप महत्त्वपूर्ण आहे. पचनसंबंधी कचरा साचल्याने न केवळ आतड्याच्या मार्गिका बंद पडतात, तर निरंतर व दीर्घकालिक बद्धकोष्ठतेमुळे शरिरातील विषारी पदार्थ संग्रह होऊ शकते. शरिरात अशा विषारी पदार्थांचे उच्च स्तर असल्याने चिंता आणि तणाव यासारख्या समस्या होऊ शकतात. आयुर्वेदिक डॉक्टरांनुसार, त्रिफळा नैसर्गिक पाचक म्हणून शौच क्रिया नियमित करण्यात मदत करते आणि शरिरातील आतड्यांच्या स्नायूंना बळकट करते. ती पोटाकरिता जड नसते आणि अधिक सहप्रभाव न होता खूप अवधीसाठी घेतली जाते. भारतात झालेल्या वैद्यकीय अभ्यासांचा दावा आहे की नियमित त्रिफळा घेतल्याने बद्धकोष्ठता, अनियमित शौच, वातबद्धता आणि पोटदुखी कमी करण्यात खूप प्रभावी आहे.

त्रिफळाचे एंटीऑक्सिडेंट, दाहशामक आणि सूक्ष्मजीवरोधी प्रभाव तिला सामान्य दातातील समस्या कमी करण्यास आणि चांगल्या दाताच्या आरोग्यास वाव देण्यासाठी उत्कृष्ट पदार्थ बनवतात. भारतात झालेल्या अभ्यास सुचवते की त्रिफळा आणि क्लॉरहेक्सिडिन माउथवाश दातांमधील प्लाक बनण्याची समस्या, हिरड्यांचे दाह बरे करण्यात आणि तोंडाची कॅव्हिटीमधील सूक्ष्मजीवसंबंधी भार कमी करण्यात खूप प्रभावी आहे. पुढील अभ्यासामध्ये, त्रिफळा आणि 0. 2% क्लॉरहेक्सिडिनने बनलेले माउथवाशचा दावा आहे की ते रुग्णालयात भरती झालेल्या दंतविकारांच्या रुग्णांमध्ये प्लाक बनल्याने आणि हिरड्यांचा दाहाचे उपचार करण्यात समान पद्धतीने प्रभावी आहे.

आयुर्वेदामध्ये, त्रिफळाचे सूक्ष्मजीवरोधी पदार्थ म्हणून पारंपरिकरीत्या वापर केले जाते. हल्लीच्या प्रयोगशाळा अभ्यासांनीही त्रिफळाच्या सूक्ष्मजीवरोधी आणि जिवाणूरोधी क्षमतेचे दर्शन घडवले आहे. भारतात झालेल्या संशोधनाचे म्हणणे आहे की त्रिफळाचे एथनॉलिक सार एचआयव्ही रुग्णांना दोयम रोग होणार्र्या सर्वांत सामान्य जिवाणूंविरुद्ध खूप प्रभावी मानले गेले आहे. या अभ्यासामध्ये त्रिफळा एस्चेरिचिआ कॉली, सॅल्मोनॅला टायफी, स्यूडोमोनस एरुगिनोसा, स्टॅफिलोकॉकस ऑरस, व्हायब्रिओ क्लोरिआ इ. विरुद्ध खूप प्रभावी असल्याचे आढळले आहे. तथापी, यापैकी कोणत्याही प्रभावांची चाचणी आतापर्यंत मानवी प्रयुक्तांवर झालेली नाही.

त्रिफळा विटामिन सी, पॉलिफेनॉल आणि इतर एंटीऑक्सिडेंट खूप प्रचुर मात्रेत आहे, जे शरिरातील फ्री रॅडिकल हानीशी झगडण्यासाठी अचूक पदार्थ आहे. फ्री रॅडिकल्स एक प्रकारच्या प्रतिक्रियात्मक प्रजातीच्या प्राणवायू आहेत, ज्या काही सामान्य शारीरिक कार्याच्या परिणामी शरिरात बनतात आणि वयासोबत संग्रहित होत राहतात. पण काही जीवनशैली आणि आहार निवडी उदा. जंक फूड, धूम्रपान किंवा प्रदूषण अधिक घेतल्याने, या फ्री रॅडिकल्सचे अधिक जलद गतीने संग्रह होते. शास्त्रज्ञांप्रमाणें, शरिरात या फ्री रॅडिकल्स अधिक प्रमाणात जमा होणें अधिकतर आरोग्यसंबंधी समस्या आणि रोगांचे कारण आहे. अधिक फ्री रॅडिकल घटक शरिराच्या प्रत्येक प्रमुख अंगाचे योग्य कार्य आणि आरोग्यावर प्रभाव पाडतात, उदा. हृदय, यकृत आणि मूत्रपिंड आणि माणसांमध्ये वयवाढीच्या लक्षणांची लवकर सुरवात होण्याच्या प्रमुख कारणांपैकी ते एक आहे. मग एंटीऑक्सिडेंट हायप्ड फ्री रॅडिकल्सशी झगडण्यात कसे साहाय्य करतात? चांगले एंटीऑक्सिडेंट पूरक फ्री रॅडिकल्सला कमी करणें आणि निष्क्रिय करतात (शरिराला हानी देण्यापासून थांबवतात) आणि लवकर हानी होण्यापासून शरिराला सुरक्षित ठेवतात.

त्रिफळा शरिरासाठी खूप शक्तिशाली हायपोग्लॅसीमिक ( शर्करा कमी करणारे) आहे. अभ्यासांचा दावा आहे की त्रिफळा व्यावसायिकरीत्या उपलब्ध अल्फा-एमॅलिझ आणि अल्फा-ग्लूकोसिडेझ नांवाच्या इंसुलिनपासून दोन प्रमुख एंझायमच्या गळतीस नियंत्रण करण्याद्वारे मधुमेहरोधी औषधांसारखीच कार्य करते. हे एंझायम अधिकतम शर्करा यौगिकांच्या ग्लूकोझमध्ये तूट होण्यासाठी जवाबदार आहेत. या एंझायमचे नियंत्रण ग्लूकोझ बनणें आणि रक्तात त्याचे अनुक्रमिक उत्सर्ग होणें थांबवेल. अशाप्रकारे, रक्तशर्करा स्तरावर नियंत्रण होईल. 45 बिगर इंसुलिन निर्भर मधुमेह रुग्णांवर भारतात झालेल्या अभ्यासामध्ये, आढळले की नियमित त्रिफळा घेतल्याने रक्तशर्करा कमी करण्याचा लक्षणीय प्रभाव होतो.

त्रिफळा खूप उत्कृष्ट दाहशामक आणि एंटीऑक्सिडेंट आहे. हे दोन गुण संधिवात व संधिवातरोधी लक्षणांपासून मुक्ती मिळण्यासाठी एक अचूक पूरक तत्त्व आहे. प्राण्यांवर झालेले अभ्यास दावा करतात की त्रिफळा रुमॅटॉयड संधिवाताचा त्रास असलेल्या लोकांमध्ये कार्टिलेज आणि हाडांच्या क्षतीची दुरुस्ती करतात. तथापी, माणसांमध्ये संधिवातावर उपचार करण्यात त्रिफळाची प्रभावितेवर माहिती घेण्यासाठी अजून काही अभ्यास केले गेले नाहीत.

त्रिफळाच्या कर्करोगरोधी गतिविधींचा अभ्यास करण्यासाठी अनेक अभ्यास केले गेले आहेत आणि अशा सर्व अभ्यासांचा दावा आहे की त्रिफळा एक संभावित कर्करोगरोधी औषध आहे. भारतात झालेले हल्लीचे अभ्यास सुचवते की त्रिफळामध्ये शरिरातील कॉलन कर्करोगाच्या विकासशामक आणि कर्करोग कोशिकांना मारणारे शक्तिशाली गुणधर्म आहेत. प्रोस्ट्रेट कर्करोगावर झालेले पुढील अभ्यास दर्शवते की त्रिफळामध्ये असलेले गॅलिक एसिड त्याच्या कर्करोगरोधी गतिविधीसाठी जवाबदार आहे. हेच नाही, तर त्रिफळाच्या कर्करोग कोशिका नाश करण्याच्या कृतीमुळे सामान्य कोशिका आणि कर्करोग कोशिकांवर वेगवेगळे प्रभाव असल्याचे दिसून आले आहे. ती शरिराच्या सामान्य कोशिकांवर प्रभाव होऊ न देता कर्करोग कोशिकांना मारून टाकते. तथापी, मानवी प्रयुक्तांवर त्रिफळाच्या कर्करोगरोधी प्रभावांचे परीक्षण करण्यासाठी कोणतेही अभ्यास केले गेलेले नाहीत. म्हणून, त्रिफळाचे कर्करोगरोधी प्रभावांबद्दल अजून जाणून घेण्यासाठी तुमच्या आयुर्वेदिक वैद्याचा सल्ला घेतलेला बरा.