నిర్జలీకరణం (డిహైడ్రేషన్) - Dehydration in Telugu

అసాధారణమైన లేదా హానికరమైన స్థాయిలో మన శరీరం నుండి నీరు కోల్పోవడాన్ని “నిర్జలీకరణం” (dehydration) అంటారు. శ్వాస నుండి హార్మోన్ల ఉత్పత్తి వరకు ప్రతి శారీరక పనితీరుకు నీరు అవసరం కాబట్టి నిర్జలీకరణం శరీరం యొక్క సాధారణ పనికి భంగం కలిగిస్తుంది. అనేక కారణాల వల్ల నిర్జలీకరణం సంభవించినప్పటికీ, ముఖ్యంగా పిల్లలలో మరియు అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశాలలో నివసించే ప్రజలలో విరేచనాలు చాలా సాధారణ కారణం. కొన్నిసార్లు, నిర్జలీకరణ కారణాన్ని గుర్తించడం చాలా కష్టం, కానీ కోల్పోయిన ద్రవాలను తిరిగి పొందే చికిత్సను వీలైనంత త్వరగా ప్రారంభించాలి. పునర్నిర్జలీకరణ చికిత్స (రీహైడ్రేషన్ థెరపీ) మరిన్ని సమస్యలను నివారించడంలో సహాయపడుతుంది మరియు అవయవ నష్టాన్ని కూడా నివారిస్తుంది. వేసవికాలంలో, ఎక్కువ సమయం ఎండకు గురికావడంవల్ల (డీహైడ్రేషన్) చాలా సాధారణం. అందువల్ల, నిర్జలీకరణాన్ని నివారించడానికి ఉత్తమ మార్గం నీరు మరియు ద్రవాలను తగినంతగా తీసుకోవడం మరియు నిర్జలీకరణ సంకేతాల పట్ల జాగ్రత్త వహించడం అవసరం.

శరీరంలో జరుగుతున్న జీర్ణాది ప్రక్రియలకు నీరు అవసరం కాబట్టి, నిర్జలీకరణం అనేక వ్యాధి సంకేతాలు మరియు లక్షణాలకు దారితీస్తుంది:

• వ్యాకులత మరియు చిరాకు
  ఎటువంటి కారణం లేకుండా ఒకరికి అసౌకర్యం మరియు చిరాకు అనిపించవచ్చు. ఈ లక్షణం నిర్జలీకరణానికి విలక్షణమైన సంకేతాలలో ఒకటి. (మరింత చదవండి - చిరాకు లక్షణాలు మరియు కారణాలు)
• గుంటపడ్డ (లోనికిపోయిన) కళ్ళు
  ఇది పిల్లల విషయంలో ఎక్కువగా కనిపిస్తుంది. కళ్ళు గుంటలుపడ్డం లేక ముఖం లోపలికెళ్ళిపోయినట్లు కనిపిస్తాయి.
• తీవ్ర దాహం
  నిర్జలీకరణం (డీహైడ్రేషన్) యొక్క అత్యంత సాధారణ లక్షణం తీవ్రమైన దాహం, దీన్ని మీరు కూడా గమనించవచ్చు. మీకు చాలా దాహం అనిపించవచ్చు. ఈ సమస్య నిర్జలీకరణ కేసులకు విలక్షణమైనది మరియు ద్రవాలను సమతుల్యం చేయడానికి శరీర యంత్రాంగం చేసే పని యొక్క ఫలితంమే. దాహం అనుభూతి కలిగినపుడు వ్యక్తి నీరు తాగేట్లు శరీరం ప్రేరేపణ చేస్తుంది మరియు ఇలా మనం దాహంతో నీళ్లు తాగడంవల్ల శరీరంలో కోల్పోయిన నీటిని తిరిగి నింపడమే అవుతుంది.
• మూత్రవిసర్జన వ్యవధి తగ్గడం లేక ముదురు రంగు మూత్రం
  మన శరీరంలో నీటి శాతం తగ్గడం వల్ల, మీ మూత్ర విసర్జన ద్వారా విసర్జింపబడే మూత్రం తగ్గవచ్చు లేదా ముదురు పసుపు రంగు మూత్రం విసర్జింపబడడాన్ని మీరు గమనించవచ్చు, శరీరంలో నీరు తక్కువ కావడం వల్లనే ఇది సంభవిస్తుంది. 
• తలనొప్పి
  శరీరం యొక్క నీటి పరిమాణం తగ్గడం వల్ల మనకు తలనొప్పి వస్తుంది. నిర్జలీకరణ శరీరానికి ఇది ఒక కారణం కనుక మద్యపానం చేసింతర్వాత ఈ లక్షణం ఎక్కువగా కనిపిస్తుంది.

కారణాలు

కిందివాటివల్ల నిర్జలీకరణం సంభవించవచ్చు:

• వడ దెబ్బ
  ఎక్కువసేపు ఎండకు గురికావడం, ముఖ్యంగా మధ్యాహ్నం సమయంలో మరియు తగినంత నీరు లేదా ద్రవాలు తీసుకోకపోవడంవంటి పరిస్థితులలో ‘వడ దెబ్బ’కు కారణమవుతుంది. నిర్మాణ కార్మికులు, ట్రాఫిక్ పోలీసులు, రోడ్లు వేయడంలో పాల్గొన్నకార్మికులు, రైతులు మరియు ఒక ప్రదేశం నుండి మరొక ప్రదేశానికి ప్రయాణించేటప్పుడు ఎండ నుండి తమను తాము రక్షించుకోని వ్యక్తులకు ఇలా వడదెబ్బ సోకడం చాలా సాధారణం.
• అతిసారం 
  అతిసారం లేదా భేదులు అనగా, 24 గంటల వ్యవధిలో కనీసం మూడు సార్లు అసాధారణంగా నీళ్లు-నీళ్లుగా అయ్యే మలవిసర్జన చాలా తరచుగా సంభవిస్తుంది. బ్యాక్టీరియా, వైరస్లు లేదా పరాన్నజీవులు వంటి సూక్ష్మజీవులచే కలుషితమైన ఆహారం లేదా నీటిని సేవించినపుడు జీర్ణవ్యవస్థ సంక్రమణకు గురవడం వలన భేదులవుతాయి. ఫలితంగా, మలం ద్వారా శరీరం నుండి చాలా ద్రవం పోతుంది.
• అధిక మద్యపానం
  అధికంగా సారాయి లేక మద్యం తాగడం వల్ల శరీరం నుండి నీరు పోతుంది, ఎందుకంటే మద్యం (ఆల్కహాల్) యాంటీడియురేటిక్ హార్మోన్‌ను దెబ్బ తీస్తుంది, ఇది మూత్రపిండాల నుండి నీటిని పీల్చుకోవడానికి సహాయపడుతుంది. అందువల్ల, మూత్రవిసర్జన పెరుగుతుంది. రెండవది, మద్యం వాంతిని కూడా ప్రేరేపిస్తుంది, వాంతి అవటంవల్ల శరీరం నీరు మరియు ఎలక్ట్రోలైట్లను కోల్పోతుంది.
• తగినంతగా నీరు తీసుకోకపోవడం
  సాధారణంగా, రోజువారీగా 3-4 లీటర్ల నీరు తీసుకోవడం అవసరమని సిఫార్సు చేయబడింది, కానీ కొన్నిసార్లు ఈ అవసరం నెరవేరదు. కారణం నీటి లభ్యత లేకపోవడం లేదా తక్కువ నీరు త్రాగే అలవాటు లేదా దాహం లేకపోవడం.
• భారీ వ్యాయామం 
  భారీ వ్యాయామాలు చెమట ద్వారా శరీరం నుండి నీటి నష్టానికి దారితీస్తాయి. చెమట పట్టే సమయంలో తగినంతగా ఆర్ద్రీకరణను నిర్వహించకపోతే, ఇది నిర్జలీకరణానికి దారితీస్తుంది.
• వాంతులు
  ఏదైనా కారణం వల్ల తరచుగా అయ్యే వాంతులు (అసిడిటీ, ఫుడ్ పాయిజనింగ్, గ్యాస్ట్రిక్ లేదా పెప్టిక్ అల్సర్, అనాల్జెసిక్స్, యాంటీబయాటిక్స్, యాంటికాన్సర్ మందుల దుష్ప్రభావం) శరీరం నుండి నీరు మరియు పోషకాలను కోల్పోయేలా చేస్తాయి.
• తీవ్రమైన కాలిన గాయాలు
  తీవ్రమైన కాలిన గాయాలు ఉన్నవారిలో, చర్మం యొక్క మందపాటి పొరకు నష్టం జరిగినప్పుడు, రక్షిత చర్మ పొర దెబ్బతినడంతో శరీర ద్రవం బయటకు రావడం వల్ల నిర్జలీకరణానికి దారితీస్తుంది.
• ఇతరాలు
  అనియంత్రిత చక్కెరవ్యాధి (మధుమేహం) వంటి నిర్జలీకరణానికి దారితీసే మరికొన్ని రుగ్మతలు ఉన్నాయి, ఇక్కడ రోగులకు మూత్రవిసర్జన ఎక్కువ పౌనఃపున్యం (frequency)తో ఉంటుంది మరియు టైఫాయిడ్ వంటి అంటువ్యాధులు ఉండవచ్చు, ఇక్కడ రోగులు వాంతులు మరియు విరేచనాలు రెండింటినీ ఎదుర్కొంటారు.

ప్రమాద కారకాలు

నిర్జలీకరణ ప్రమాదాన్ని పెంచే అనేక అంశాలు కనుగొనబడ్డాయి. అవి ఏవంటే:

• తక్కువ నీరు తాగడం
  తక్కువ నీరు త్రాగే అలవాటు ఉన్నవారికి డీహైడ్రేషన్ వచ్చే ప్రమాదం ఉంది. సాధారణంగా మన శరీరానికి ప్రతిరోజూ 3-4 లీటర్ల నీరు అవసరం.
• తీవ్రమైన వేడితో పనిచేసే కార్మికులు
  రహదారి తయారీలో, భవనాల నిర్మాణం మరియు బొగ్గు గనుల్లో పనిచేసే కార్మికులు, అధిక వేడికి గురయ్యే కార్మికులు అధిక చెమట ద్వారా నిర్జలీకరణానికి గురయ్యే ప్రమాదం ఉంది.
• వేసవి కాలం
  ఆరుబయట ఆడే పిల్లలు మరియు వేసవిలో ఎండ నుండి రక్షణను ఉపయోగించని వ్యక్తులు వడదెబ్బ (హీట్ స్ట్రోక్) కారణంగా నిర్జలీకరణానికి గురయ్యే ప్రమాదం ఉంది.
• బాటిల్ పాలు తాగే పిల్లలు
  అపరిశుభ్రమైన సీసాలను శిశువులకు పాలు పట్టడానికి వాడటం వల్ల వారికి అతిసారం వచ్చే అవకాశాలు ఎక్కువగా ఉన్నాయి.
• ఈగలు
  ఆహారమున్న పాత్రపై మూత పెట్టని కారణంగా ఆ ఆహారంలోకి సూక్ష్మక్రిములు ప్రవేశిస్తాయి, తద్వారా కాలుష్యం ఏర్పడుతుంది, దాన్ని తినడంవల్ల అతిసారం వస్తుంది.
• కలుషితమైన నీరు తాగడం
  వేడిచేయని లేదా వడపోత లేకుండా నీరు త్రాగటం వలన అంటువ్యాధి (సంక్రమణ) నేరుగా శరీరంలోకి ప్రవేశిస్తుంది, తద్వారా జీర్ణవ్యవస్థను కలవరపెడుతుంది.
• అపరిశుభ్రమైన ఆహారం, పాలు, అపరిశుభ్రమైన చేతులు & సాయిల్డ్ పాత్రలు
  ఇది అంటువ్యాధుల (ఇన్ఫెక్షన్లు) పెరుగుదలకు దారితీస్తుంది, ఇవి అతిసారానికి కారణమయ్యేట్లుగా పేగుల్లోకి ప్రవేశిస్తాయి.
• పోషకాహార లోపం
  పోషకాహార లోపం ఉన్న పిల్లలు రోగనిరోధక శక్తి తక్కువగా కల్గి ఉంటారు మరియు అంటువ్యాధులు (ఇన్ఫెక్షన్లు) వచ్చే అవకాశం ఉంటుంది, దీనివల్ల అతిసారం, బాక్టీరియా వల్ల సంభవించే షిజెలోసిస్ వ్యాధి, కలరా వంటి వ్యాధులు వస్తాయి. ఈ వ్యాధులు శరీరం నుండి నీటిని గణనీయంగా నష్టం కల్గిబంచడంతో సంబంధం కలిగి ఉంటాయి.

నిర్జలీకరణ నివారణ చాలా సులభం. ఆరోగ్యకరమైన అలవాట్లను అభ్యసించడం మరియు రోగనిరోధక శక్తిని పెంచడం ఇందులో ఉంటాయి:

• ఆర్ద్రీకరణను నిర్వహించడం
  రోజుకు 3-4 లీటర్ల నీరు త్రాగటం మరియు వేసవిలో మరియు అధిక వ్యాయామాల సమయంలో తగినంత నీరు తీసుకోవడం వల్ల నిర్జలీకరణాన్ని నివారించవచ్చు.
• తీవ్రమైన వేసవి వేడి నుండి రక్షణ
  వేసవి కాలంలో కండువాలు, సన్‌గ్లాసెస్, పొడవాటి చేతుల కాటన్ బట్టలు, సమ్మర్ కోట్, సమ్మర్ సాక్స్, హ్యాండ్ గ్లోవ్స్ మరియు డ్రింకింగ్ ఫ్లూయిడ్స్ లేదా నీరు వాడటం వల్ల శరీరాన్ని నీటి నష్టం నుండి కాపాడుకోవచ్చు.
• మద్యపానం మానుకోండి
  ఇది నిర్జలీకరణానికి సాధారణ కారణాలలో ఒకటి; మద్యం నివారించడం వల్ల నిర్జలీకరణాన్ని నివారించవచ్చు.
• శానిటరీ లాట్రిన్‌లను ఉపయోగించడం
  మూత్రవిసర్జన మరియు మలవిసర్జన (డంపింగ్) కోసం ఎల్లప్పుడూ పరిశుభ్రమైన లాట్రిన్‌లను వాడండి. బహిరంగ ప్రదేశంలో మలవిసర్జనను  మానుకోండి, ఇది సంక్రమణ అవకాశాలను పెంచుతుంది.
• ఆహారం, నీరు శుభ్రంగా ఉంచడం
  తినడానికి ముందు ఎల్లప్పుడూ పండ్లు మరియు కూరగాయలను కడగాలి. అలాగే, బాక్టీరియా, వైరస్లు, శిలీంధ్రాలు మరియు జంతువుల అతిసూక్షమైన గుడ్లు వంటి వ్యాధి కలిగించే సూక్ష్మజీవులను చంపడానికి వాటిని పూర్తిగా ఉడికించాలి. తాగునీరు ఎల్లప్పుడూ శుభ్రమైన కంటైనర్లలో ఉంచాలి మరియు రెండు రోజులకు మించి నిల్వ చేయకూడదు. వడపోత ద్వారా నీటిని శుభ్రం చేయడం లేదా కనీసం ఒక నిమిషం (అధిక ఎత్తు ప్రాంతాల్లో 3 నిమిషాలు) పాటు కాచుకుని తాగడానికి అనువైనదిగా చేసుకోవచ్చు.
• తినడానికి ముందు మరియు టాయిలెట్ ఉపయోగించిన తర్వాత చేతులు కడుక్కోవడం
  మరుగుదొడ్లు ఉపయోగించిన తర్వాత మరియు ఆహారాన్ని వండటం నిర్వహించడం వంటి నిర్వహణకు ముందు చేతులు కడుక్కోవడం ద్వారా పరిశుభ్రత పాటించడం ఆహార కాలుష్యం యొక్క అవకాశాలను తగ్గించడంలో సహాయపడుతుంది, తద్వారా అతిసారం రాకుండా ఉంటుంది.
• రోటా వ్యాక్సిన్
  రోటవైరస్ వ్యాక్సిన్ ఐదేళ్ల లోపు పిల్లలకు ఇవ్వాలి. ఈ వయస్సు పిల్లలలో డీహైడ్రేషన్ మరియు విరేచనాలు కారణంగా మరణానికి రోటావైరస్ చాలా సాధారణ కారణం.
• తల్లి పాలివ్వడాన్ని ప్రత్యేకంగా ప్రోత్సహించండి
  శిశువుల విషయంలో, తల్లి పాలివ్వడం వారి రోగనిరోధక శక్తిని పెంచడానికి మరియు సంక్రమణ అవకాశాలను తగ్గించడంలో సహాయపడుతుంది.

రోగ నిర్ధారణ సాధారణంగా వ్యక్తి యొక్క చికిత్స (క్లినికల్) సంకేతాలు మరియు వ్యాధిలక్షణాల ఆధారంగా చేయబడుతుంది. వ్యక్తి అలవాట్లు, వ్యక్తిగత, వైద్య మరియు వృత్తిపరమైన చరిత్రతో సహా వివరణాత్మక చరిత్రను మీ డాక్టర్  తీసుకుంటారు. గుంటలు పడ్డ కళ్ళు, చిరాకు, పొడి చర్మం మరియు తక్కువ రక్తపోటు వంటి నిర్జలీకరణ సంకేతాలు రోగ నిర్ధారణ చేయడానికి సహాయపడతాయి. కొన్నిసార్లు ప్రయోగశాల పరీక్షలు అవసరం కావచ్చు. ఆ పరీక్షలు కిందివిధంగా ఉంటాయి:

• మలం పరీక్ష
  అతిసారం విషయంలో, సూక్ష్మదర్శినితో జరిపే మలం పరీక్ష అంటువ్యాధి (సంక్రమణ) కలిగించే ఏజెంట్‌ను గుర్తించడంలో సహాయపడుతుంది. కొన్ని సందర్భాల్లో మలం సాగు (stool culture) అవసరం కావచ్చు.
• రక్త పరీక్షలు
  కిందివాటిని గుర్తించడానికి కొన్ని సందర్భాల్లో వైద్యులు రక్త పరీక్షలకు సలహా ఇవ్వవచ్చు :
  • ఇన్ఫెక్షన్
    టైఫాయిడ్ వంటి కొన్ని అనుమానాస్పద అంటువ్యాధుల కోసం, రోగ నిర్ధారణ కోసం ‘విడాల్ పరీక్ష’ అని పిలువబడే రక్త పరీక్ష చేయవచ్చు.
  • సీరం ఎలక్ట్రోలైట్స్ (Serum Electrolytes) 
    మీ శరీరంలోని సోడియం మరియు పొటాషియం స్థాయిలను నిర్ణయించడంలో సీరం ఎలక్ట్రోలైట్ యొక్క అంచనా సహాయపడుతుంది.
  • పూర్తి రక్త గణన(Complete blood count)
    తెల్ల రక్త కణాల సంఖ్య పెరుగుదలను తనిఖీ చేయడానికిది చేయబడుతుంది, ఇది సాధారణంగా అంటువ్యాధులలో (ఇన్ఫెక్షన్లలో) కనిపిస్తుంది.
  • రెండమ్ రక్త చక్కెర(Random blood sugar)
    మీ డాక్టర్ చక్కెరవ్యాధి (డయాబెటిస్‌) అని అనుమానిస్తే, ‘యాదృచ్ఛిక రక్తంలో చక్కెర పరీక్ష’ అవసరం కావచ్చు.

ద్రవాలను ఇవ్వడం ద్వారా నిర్జలీకరణానికి చికిత్స చేయవచ్చు, దీనినే  “పునర్నిర్జలీకరణ చికిత్స” లేక “రీహైడ్రేషన్ థెరపీ” అంటారు. ఈ చికిత్స శరీరంలోని నీటి అంశాన్ని  పునరుద్ధరించడం లక్ష్యంగా పెట్టుకుంది. డీహైడ్రేషన్ యొక్క తీవ్రతను అంచనా వేయడం మరియు కారణాన్ని ముందుగానే కనుగొనడం వ్యక్తి కోలుకోవడానికి చాలా ముఖ్యం.

నిర్జలీకరణం నుండి కోలుకోవడానికి గృహచిట్కాలు

• చక్కెర-ఉప్పు ద్రావణం
  ORS అందుబాటులో లేనప్పుడు, వేడిచేసి చల్లబరిచిన ఒక లీటరు నీటిలో 6 టీస్పూన్ల చక్కెర మరియు సగం టీస్పూన్ అయోడైజ్డ్ ఉప్పును కలపడం ద్వారా ఇంట్లోనే ORS ను  సులభంగా తయారు చేయవచ్చు. ఇది ORS మాదిరిగానే పనిచేస్తుంది.
• పచ్చి అరటి ఆహారం
  ఆహారంలో ఆకుపచ్చ/పండని అరటిని లేక పచ్చి అరటిని ఉపయోగించడంవల్ల నీళ్ల భేదుల్ని తగ్గించడంలో సహాయపడుతుంది, ఇది నిర్జలీకరణాన్ని నివారించడంలో మరింత సహాయపడుతుంది. పోషకాహార లోపం ఉన్న పిల్లలలో బరువు పెరగడానికి కూడా ఈ పచ్చి అరటిని తినడం సహాయపడుతుంది.
• కొబ్బరి నీరు
  వడదెబ్బ (హీట్ స్ట్రోక్), డయేరియా మరియు వాంతులు వంటి సందర్భాల్లో శరీరంలో కోల్పోయిన ద్రవం మరియు ఎలక్ట్రోలైట్లను తిరిగి పొందడానికి ఇది చాలా ఉపయోగపడుతుంది.
• శరీరానికి తేమను అద్దడం(కోల్డ్ స్పాంజింగ్)
  వడదెబ్బ (హీట్‌స్ట్రోక్‌)తో బాధపడేవారిలో శరీర ఉష్ణోగ్రతను తగ్గించడానికి, మొత్తం శరీరం అంతటా తరచూ చల్లటి నీటిని స్పాంజింగ్ (స్పాంజితో తడి అద్దటం) చేయడం సహాయపడుతుంది.
• విశ్రాంతి
  భారీ వ్యాయామం కారణంగా నిర్జలీకరణం (డీహైడ్రేషన్) సంభవించిన పక్షంలో, శరీరం యొక్క ద్రవం మరియు ఎలక్ట్రోలైట్ సమతుల్యతను కాపాడుకోవడంతో పాటు పూర్తి విశ్రాంతి తీసుకోవడం చికిత్సలో ముఖ్యమైన భాగమే.

నిర్జలీకరణానికి వైద్య చికిత్స

• నోటి ద్వారా ద్రావణమిచ్చే పునర్జలీకరణం (Oral Rehydration solution-ORS)
  సకాలంలో మరియు తగినంత పరిమాణంలో ద్రావణాన్ని నోటిద్వారా వ్యక్తికి తాగించినపుడు ఇది ప్రాణాలను కాపాడుతుంది. ఇది గ్లూకోజ్ మరియు సోడియం, పొటాషియం మరియు క్లోరైడ్ వంటి ఎలక్ట్రోలైట్ల సమతుల్య మిశ్రమం. ORS యొక్క గ్లూకోజ్ చిన్న ప్రేగు ద్వారా గ్రహించబడుతుంది మరియు దానితో పాటు సోడియం కూడా తీసుకోబడుతుంది. ఫలితంగా, కణాలలో సోడియం యొక్క నిబిడీకృత గాఢత పెరుగుతుంది, ఇది నీటిని నిష్క్రియాత్మకంగా గ్రహిస్తుంది. అందువల్ల, శరీరంలో నీరు మరియు ఎలక్ట్రోలైట్ల యొక్క సమతుల్యతను కాపాడటానికి ఇది సహాయపడుతుంది. ఇది నిర్జలీకరణం నుండి వేగంగా కోలుకోవడానికి సహాయపడుతుంది. ఇది మెడికల్ స్టోర్లలో ఒకసారికి మాత్రం (వన్ టైమ్ యూజ్) సరిపోయే ప్యాకెట్‌గా లభిస్తుంది. మీరు ఈ ప్యాకెట్‌ను ఒక లీటరు వేడి చేసి చల్లబరిచిన నీటిలో కలపాలి మరియు 24-గంటలలోపు చిన్న చిన్న విరామాల తర్వాత త్రాగాలి మరియు ఆ తరువాత కూడా ద్రావణం మిగిలి ఉంటే దాన్ని పారబోయాలి.
• జింక్ పూరకాహారం (Zinc supplementation)
  విరేచనాలు ఉన్న సందర్భాల్లో జింక్ పూరకాహారంతో భర్తీ ప్రయోజనకరంగా ఉంటుంది. రోజువారీ జింక్ భర్తీ వల్ల అతిసారం తీవ్రమవడాన్ని నిరోధిస్తుంది.  అందువల్ల, ప్రారంభ పునరుద్ధరణ నీరు మరియు ఎలక్ట్రోలైట్ సమతుల్యతను మెరుగుపరచడంలో సహాయపడుతుంది మరియు శరీరం నుండి నీటిని మరింత కోల్పోకుండా చేస్తుంది.
• సూక్ష్మజీవి ప్రయోజనాలకు ప్రోబయోటిక్స్ వాడకం(Use of probiotics)
  ప్రోబయోటిక్స్ అనేది ఒక ద్రావణం లేదా లాక్టోబాసిల్లస్ జాతుల వంటి ఆరోగ్యకరమైన బ్యాక్టీరియాను కలిగి ఉన్న పొడిరూపంలో లభించే పదార్ధం, ఇది చిట్టి పాకెట్ (సాచెట్) రూపంలో లభిస్తుంది. ఇది పేగులో సహజ సూక్ష్మజీవుల ఉనికిని నిర్వహించడానికి మరియు వ్యాధికారక బాక్టీరియాను తొలగించడానికి సహాయపడతాయి.
• సూదిమందుల ద్వారా కషాయాలను శరీరానికివ్వడం (I.V.  infusions)
  విపరీతమైన నిర్జలీకరణ విషయంలో, మీ వైద్యుడు రింగర్ లాక్టేట్ ద్రావణం వంటి ద్రవాలను సూదితో శరీరంలోనికి (ఇంట్రావీనస్ ఇన్ఫ్యూషన్ను) ఇంజెక్ట్ చేయడం ప్రారంభిస్తాడు. శిశువులు మరియు పిల్లల విషయంలో, వాళ్ళని ఆసుపత్రిలో చేర్పించడం సర్వసాధారణం, ఎందుకంటే వారు తగినంత నీటిని మౌఖికంగా తాగలేరు మరియు నిర్జలీకరణ సంకేతాలను ప్రారంభంలో చూపిస్తారు.
• జ్వరనిరోధక మందులు (Antipyretic drugs)
  వడదెబ్బ (హీట్‌స్ట్రోక్) సందర్భాల్లో, శరీర ఉష్ణోగ్రత పెరుగుతుంది, ఇది పారాసెటమాల్ వంటి జ్వరనిరోధక (యాంటిపైరేటిక్) మందులను తీసుకోవడం ద్వారా నియంత్రించబడుతుంది. (మరింత చదవండి - జ్వరం కారణాలు మరియు చికిత్స)
• విషక్రిమినాశకాలు-యాంటిబయాటిక్స్ (Antibiotics)  
  అంటువ్యాధుల వల్ల నిర్జలీకరణం సంభవించిన సందర్భాల్లో, రీహైడ్రేషన్ థెరపీతో పాటు క్రిమినాశక (యాంటీబయాటిక్) కోర్సు చికిత్స ఎంపిక ఉంటుంది.

జీవనశైలి మార్పు

వడదెబ్బ (హీట్ స్ట్రోక్), అంటువ్యాధులు (ఇన్ఫెక్షన్లు) మరియు తగినంత నీరు తీసుకోకపోవడం వల్ల వచ్చే నిర్జలీకరణాన్ని నివారించడానికి జీవనశైలి మార్పు సహాయపడుతుంది. మరింత నిర్జలీకరణాన్ని నివారించడంలో సహాయపడే కొన్ని చిన్న చిన్న మార్పులు ఏవంటే:

• నీరు మరియు ద్రవాలు పుష్కలంగా తాగడం
  చెమట కారణంగా కోల్పోయిన నీటిని తిరిగి పొందడానికి రోజూ కనీసం 3-4 లీటర్ల నీరు త్రాగాలి. కొబ్బరి నీళ్ళు, నిమ్మరసం తాగడం కూడా ప్రయోజనకరం.
• మంచి పరిశుభ్రతను పాటించడం
  మీరు బయటినుండి ఇంటికి వచ్చిన ప్రతిసారీ, మరుగుదొడ్లు ఉపయోగించిన తర్వాత, మరియు ఏదైనా వండడానికి లేదా తినడానికి ముందు చేతులు కడుక్కోవడం అలవాట్లను నివారించడంలో సహాయపడుతుంది.
• మద్యపానాన్ని పరిమితం చేయడం 
  నిర్జలీకరణానికి మద్యం తాగడం ఒక ముఖ్యమైన కారణం. కాబట్టి, మీరు నిర్జలీకరణం (డీహైడ్రేషన్) నుండి కోలుకునే వరకు మద్యపానం మానుకోవడం మరియు తగినంత నీరు త్రాగడంతో పాటు నెమ్మదిగా మద్యం మొత్తాన్ని తగ్గించడం వల్ల నిర్జలీకరణం (డీహైడ్రేషన్) పునరావృతం కాకుండా సహాయపడుతుంది.

రోగ నిరూపణ
నిర్జలీకరణ ఫలితం పెద్దవారిలో బాగానే ఉంటుంది, ఇలాంటి పరిస్థితుల్లో వయోజనవ్యక్తికి పుష్కలంగా ద్రవాలు ఇవ్వబడతాయి-అది నోటిద్వారా లేదా ఇంట్రావీనస్ (సూది ద్వారా ద్రవాల్ని నరాలకు ఎక్కించడం) కావచ్చు. పిల్లలలో, రోగ నిరూపణ ద్రవం కోల్పోవడం మరియు చికిత్సనందించే సమయం మీద ఆధారపడి ఉంటుంది. నిర్జలీకరణానికి ప్రారంభ చికిత్స వేగంగా సరిదిద్దగలదు మరియు రాగల సమస్యలనూ నివారించగలదు.

ఉపద్రవాలు

నిర్జలీకరణానికి సరి అయిన సమయంలో చికిత్స చేయకపోతే, కొన్ని తీవ్రమైన సమస్యలకు దారితీస్తుంది. వీటితొ పాటు:

• అల్ప రక్తపోటు
  రక్త పరిమాణం తగ్గడం వల్ల వచ్చేదే అల్ప రక్తపోటు లేక రక్తం ఒత్తిడి తగ్గడం అనేది. ఇది ముఖ్యమైన అవయవాలకు ఆక్సిజన్ సరఫరాను తగ్గిస్తుంది మరియు మైకము లేదా అపస్మారక స్థితికి (కళ్ళు తిరిగి పడిపోవడం) దారితీస్తుంది.
• బలహీనమైన జ్ఞానం
  ఓ మితమైన స్థాయి నుండి తీవ్రమైన స్థాయి నిర్జలీకరణం జ్ఞాపకశక్తి మరియు అవగాహనను దెబ్బ తీస్తుంది. మీరు దిక్కుతోచని స్థితిలో ఉన్నట్లు అనిపించవచ్చు లేదా మీ చుట్టూ ఏమి జరుగుతోందో అర్థం చేసుకోవడానికి కొంత సమయం పడుతుంది.
• అవయవ నష్టం మరియు పనిచేయకపోవడం
  నిర్జలీకరణం తక్కువ రక్త పరిమాణానికి దారితీస్తుంది, ఇది అవయవాలకు అవసరమైన పోషకాలు మరియు ఆక్సిజన్ సరఫరాను దెబ్బ తీస్తుంది. ఇది అవయవ నష్టం మరియు అవయవాలు పనిచేయకపోవటానికి కారణమవుతుంది.