चकणेपणा - Cross-Eyes in Marathi

चकणेपणा काय आहे?

चकणेपणा, वैद्यकशास्त्रात स्ट्रॅबिसमस म्हणून ओळखला जातो, ही डोळ्यांच्या चुकीचे संरेखन असण्याची स्थिती आहे. यात एक व्यक्ती दोन्ही डोळ्यांनी एकाच दिशेने पाहण्यास असमर्थ असते. एक डोळा आतल्या (एस्पोट्रोपिया), बाहेरच्या (एक्सोट्रोपिया), वरच्या (हायपरट्रोपिया) किंवा खाली दिशेने (हायपोट्रोपिया) असल्याचे दिसून येऊ शकते. फिरते डोळे हा शब्द सामान्यतः चकणेपणासाठी वापरला जातो.

याची मुख्य चिन्हे आणि लक्षणे काय आहेत?

चकणेपणाची चिन्हे आणि लक्षणे खालील प्रमाणे आहेत:

• एक दिशेने बघत असल्यास डोळ्यांचे चुकीचे संरेखन दिसून येते.
• डोळ्यांचे चुकीचे संरेखन अनुकूल बनवण्याच्या हेतूने डोके असामान्य स्थितीत ठेवले जाते.
• लांब अंतरावर किंवा सूर्यप्रकाशात बघत असतांना दृष्टी एका बंद डोळ्यासह तिरळी होते.
• विनाकारण डोळे चोळणे.

एका व्यक्तीत नेहमीच लक्षणं दिसत नाहीत. काही लक्षणं कधीकधी दिसतात, जसे की  

• दुहेरी किंवा विभाजित दृष्टी.
• थकवा.
• अस्थिर प्रतिमा किंवा डोळ्यांनी एकटक बघत आहे असे दिसणे.
• संरेखनाच्या बाहेर एक डोळा जात आहे असे जाणवते.
• दूरदृष्टि दोष.

याची मुख्य कारणं काय आहेत?

जरी प्रौढांमध्ये आढळत असला, तरी चकणेपणा नवजात आणि लहान मुलांमध्ये अधिक सामान्य आहे.

सामान्य कारणांत अशी आहेत

• बालपणत अविकसित डोळ्यांचा समन्वय.
• दूरदृष्टि दोष (हायपरोपिया).
• डोळ्याच्या हालचालींवर परिणाम करणाऱ्या डोळ्यातील स्नायू, नसा किंवा मेंदूच्या समस्या.
• मानसिक धक्का, स्ट्रोक किंवा इतर सामान्य आरोग्य समस्या.

धोक्याचे घटक खालीलप्रमाणे आहेत:

• चकणेपणाचा कौंटुंबिक इतिहास.
• डाउन्स सिंड्रोम किंवा सेरेब्रल पाल्सी.
• दुरुस्त न झालेला दूरदृष्टि दोष.

याचे निदान आणि उपचार कसे केले जातात?

चकणेपणाचे निदान आणि उपचारांसाठी व्यापक तपासणी आवश्यक आहे. डॉक्टर कुटुंबातील सदस्यांच्या लक्षणाच्या इतिहासाबद्दल विचारू शकतात. दृष्टीक्षेप आणि डोळ्यांच्या समन्वयनाचे आकलन करण्यासाठी नेत्र रोग विशेषज्ञ काही चाचण्या करतील. हे परीक्षण करण्यासाठीच्या चाचण्यांचा खालील प्रमाणे आहे

• नजरेतील तीक्ष्णता: या चाचणीत आपल्या नजरेत किती फरक आहे ते तपासले जाते. चाचणीमध्ये वेगवेगळ्या आकारांतील अंतरांपासून अक्षरे वाचणे समाविष्ट असते, जे आपल्या दृश्यमान क्षमतेचे एक अंशतः निष्कर्ष देते.
• अपवर्तक त्रुटी: त्रुटीची पूर्तता करण्यासाठी आवश्यक असलेल्या लेन्स पावरचे निर्धारण करण्यासाठी डॉक्टर अपवर्तक त्रुटी वापरून निदान करतात.
• डोळ्यांचे आरोग्य: आपल्या डोळ्यांचे आरोग्य तपासण्यासाठी डॉक्टर स्प्लिट लेन्स मायक्रोस्कोप वापरू शकतात.

चकणेपणाचा उपचार खालीलप्रकारे केला जातो

• चष्मा किंवा कॉन्टॅक्ट लेंसेस.
• व्हिजन थेरेपी.
• डोळ्यांची शस्त्रक्रिया.