ఋతుస్రావం కాకపోవడం లేక ఆగిపోవడం - Amenorrhea: stopped or no periods in Telugu

ఋతుస్రావం  కాకపోవడం (amenorrhea) అనేది రుతు చక్రం లేకపోవడం లేదా అసాధారణమైన రీతిలో ఋతుచక్రం విరమణ కావడం. ఇది రెండు రకాలు: ప్రాధమిక మరియు ద్వితీయ. రుతుస్రావం యుక్తవయస్సులో ప్రారంభం కాదు లేదా స్త్రీ రుతువిరతికి చేరుకునే ముందు అవి ఆగిపోతాయి (45-50 సంవత్సరాల వయస్సులో రుతు చక్రం విరమణ).

ఋతుస్రావం కాకపోవడం (అమెనోరియా) రుగ్మత రోగకారణాల ఆధారంగా వర్గీకరించబడింది. ఇది రెండు రకాలు:

• ప్రాథమిక అమెనోరియా లేక ప్రాథమికంగా ముట్టుకాకపోవడం 
  16 సంవత్సరాల వయస్సులో రుతుస్రావం ప్రారంభం కాకపోతే, ఆ పరిస్థితినే “ప్రాధమిక అమెనోరియా” లేక “ప్రాథమికంగా ముట్టుకాకపోవడం” అంటారు. ఇది ప్రధానంగా క్రోమోజోమ్ లేదా జన్యుపరమైన అసాధారణతలు, ఎండోక్రైన్ ఆటంకాలు (హార్మోన్ ఉత్పత్తి చేసే గ్రంథులు లేదా హార్మోన్లలో అసాధారణతలు) లేదా గర్భాశయం లేదా యోని వంటి స్త్రీ పునరుత్పత్తి అవయవాల యొక్క శరీర నిర్మాణ సంబంధమైన లోపాల వల్ల సంభవిస్తుంది.
• సెకండరీ అమెనోరియా లేక ద్వితీయ రకం ముట్టుకాకపోవడమనే రుగ్మత 
  అంతకుముందు క్రమమైన (రెగ్యులర్) ముట్లు (లేక పీరియడ్స్‌) తర్వాత ఆడవారు వరుసగా ఒకటి లేదా అంతకంటే ఎక్కువ రుతు కాలాలను కోల్పోతారు లేదా సాధారణ రుతుస్రావం తర్వాత 6 నెలలు రుతుస్రావం ఉండరు. పాలిసిస్టిక్ ఓవేరియన్ సిండ్రోమ్ (పిసిఒఎస్), గర్భధారణ అనంతర సమస్యలు, గర్భనిరోధక మాత్రలు మరియు గర్భనిరోధక పరికరాలు వంటి కొన్ని గర్భనిరోధక పద్ధతుల వాడకం వంటి వివిధ కారణాల వల్ల ఇది సంభవిస్తుంది. పిసిఒఎస్ అనేది మహిళల్లో ఎక్కువగా కనిపించే పరిస్థితి, ఇక్కడ అండాశయాలలో ద్రవం నిండిన చిన్న తిత్తులు హార్మోన్ల అసమతుల్యతకు దారితీస్తాయి మరియు వంధ్యత్వ ప్రమాదాన్ని పెంచుతాయి.

అమెనోరియా అంటే ఋతుస్రావం (పీరియడ్స్ లేక మెన్సస్) కాకపోవడం. ఇది కింద తెలిపిన ఇతర లక్షణాలతో ముడిపడి ఉండవచ్చు:

• భావోద్వేగ అవాంతరాలు, ఆందోళన మరియు చిరాకు
• యోనికి సంబంధించిన అంటువ్యాధులు.
• మూత్రవిసర్జనకు అత్యవసర (మిక్చురిషన్) పరిస్థితి (మూత్ర విసర్జన చేయవలసిన ఆవశ్యకత).
• డైస్పరేనియా (బాధాకరమైన లైంగిక సంపర్కం).
• రొమ్ములు మరియు జఘన జుట్టు (pubic hair) వంటి ద్వితీయ లైంగిక లక్షణాల అభివృద్ధి లేకపోవడం.

ఋతుస్రావం కాకపోవడమన్న (అమెనోరియా) రుగ్మతతో సంబంధం ఉన్న ఇతర లక్షణాలు ఏవంటే  కుచాగ్రాల (చనుమొనలు) నుండి పాలుగారడం (మిల్కీ డిశ్చార్జ్), అధిక శరీర జుట్టు పెరుగుదల, మొటిమల వంటి చర్మ రుగ్మతలు, వాయిస్ పిచ్ మార్పులు. కొంతమంది మహిళలు ఎటువంటి లక్షణాలను కూడా చూపించకపోవచ్చు.

కారణాలు 

ప్రాధమిక మరియు ద్వితీయ అమెనోరియా యొక్క కారణాలు వైవిధ్యంగా ఉంటాయి.

ప్రాధమిక అమెనోరియా యొక్క కారణాలు:

• క్రోమోజోమల్ (వర్ణగ్రాహక) లేదా జన్యుపరమైన అసాధారణతలు
  టర్నర్ సిండ్రోమ్ అమెనోరోయా యొక్క ప్రముఖ జన్యు కారణం. అధిక టెస్టోస్టెరాన్ స్థాయిలతో వర్గీకరించబడిన ఆండ్రోజెన్ ఇన్సెన్సిటివిటీ సిండ్రోమ్ వంటి ఇతర అసాధారణతలు కూడా అమెనోరోయాకు కారణమవుతాయి.
• ఆంత్రస్రావ (ఎండోక్రినల్) అసాధారణతలు
  హైపోథాలమస్ లేదా పిట్యూటరీ గ్రంథి యొక్క నిర్మాణాత్మక లేదా క్రియాత్మక అసాధారణతలు (మెదడులో ఉన్న గ్రంథులు హార్మోన్లను విడుదల చేయడంలో, శరీర పెరుగుదల, ఉష్ణోగ్రత మరియు నిద్ర చక్రం నియంత్రించడంలో మరియు లైంగిక మరియు భావోద్వేగ ప్రతిస్పందనలను నిర్వహించడంలో కీలక పాత్ర పోషిస్తాయి) స్వయంగా చెదిరిన హార్మోన్ స్థాయిలకు దారితీస్తుంది, ఇది అసాధారణ రుతుస్రావం అమెనోరోయాకు దారితీస్తుంది.
• నిర్మాణాత్మకమైన లేదా అభివృద్ధి లోపాలు
  ఎండోమెట్రియల్ హైపోప్లాసియా (గర్భాశయ కణజాలాల అసంపూర్ణ లేదా తక్కువ పెరుగుదల) లేదా యోని అజెనెసిస్ (యోని అభివృద్ధి లేకపోవడం) వంటి శారీరక అసాధారణతలు కూడా అమెనోరోయాకు దారితీస్తాయి.

ద్వితీయ అమెనోరోయా యొక్క కారణాలు:

• శారీరక సంబంధమైన (Physiological) కారణాలు 
  గర్భం, రుతువిరతి మరియు తల్లి పాలివ్వడం వంటి సహజ దృగ్విషయంగా రుతుస్రావం ఆగిపోయే పరిస్థితులు.
• హైపోగోనాడోట్రోఫిక్ హైపోగోనాడిజం
  పిట్యూటరీ గ్రంథి లేదా హైపోథాలమస్‌లో సమస్యల కారణంగా గోనాడోట్రోపిక్ విడుదల చేసే హార్మోన్ (జిఎన్‌ఆర్‌హెచ్) తక్కువ ఉత్పత్తి ఉన్న పరిస్థితులు ఇవి. దీనికి కారణాలు కావచ్చు - కాల్మన్ సిండ్రోమ్ (కొన్ని హార్మోన్ల లేకపోవడం వల్ల వాసన యొక్క పేలవమైన భావనతో పాటు యుక్తవయస్సు రావడం (రజస్వల) ఆలస్యం లేదా రజస్వల కాకుండానే పోవడం, అనోరెక్సియా, ఒత్తిడి, అధిక శారీరక వ్యాయామం, కుషింగ్స్ సిండ్రోమ్ (స్టెరాయిడ్ హార్మోన్ల అధిక విడుదల), థైరాయిడ్ గ్రంథి రుగ్మతలు, దైహిక అనారోగ్యాలు (ఉబ్బసం, మూత్రపిండ వైఫల్యం, సిస్టిక్ ఫైబ్రోసిస్ మరియు మరిన్ని).
• గర్భాశయం పనిచేయకపోవడం
  అషెర్మాన్ సిండ్రోమ్ (గర్భాశయంలో మచ్చ కణజాలం మరియు ఫైబరస్ సంశ్లేషణలు ఏర్పడే రుగ్మత పరిస్థితి).
• అండాశయం పనిచేయకపోవడం
  హైపర్గోనాడోట్రోఫిక్ హైపోగోనాడిజం, గోనాడోట్రోపిన్ హార్మోన్ ఉత్పత్తి అధికంగా ఉండటం హార్మోన్ల అసమతుల్యతకు దారితీస్తుంది. ఫోలికల్ స్టిమ్యులేటింగ్ హార్మోన్ మరియు లూటినైజింగ్ హార్మోన్ అండాశయాలను ఉత్తేజపరిచే గోనాడోట్రోపిన్స్ యొక్క ఉదాహరణలు. కీమోథెరపీ లేదా గోనాడ్ల రేడియోథెరపీ, గాయం లేదా శస్త్రచికిత్స మరియు ఇతర కారణాలతో పాటు గవదబిళ్ళ, క్షయ వంటి రుగ్మతల వల్ల ఇది సంభవించవచ్చు.
• పోలీసిస్టిక్ ఓవరీయన్ రుగ్మత (PCOS)  
  టీనేజ్ బాలికలు మరియు యువతులలో ఇది మరొక ముఖ్యమైన కారణం.
  గర్భనిరోధక మాత్రలు, IUDలు (intra uterine devices) మరియు యాంటిడిప్రెసెంట్స్ యొక్క సుదీర్ఘ ఉపయోగం వంటి ఇతర అంశాలు కూడా ముట్టుకాకపోవడానికి (అమెనోరియాకు) కారణమవుతాయి.

ప్రమాద కారకాలు

అమెనోరియాతో సంబంధం ఉన్న ప్రమాద కారకాలు:

• ఊబకాయం.
• తప్పుడు ఆహారపు అలవాట్లు.
• అధిక వ్యాయామం.
• అమెనోరోయా రుగ్మత యొక్క కుటుంబ చరిత్ర.

అమెనోరియా అనేది ఒక అంతర్లీన పరిస్థితిని సూచించే లక్షణం. కాబట్టి, రుతు చక్రం క్రమబద్ధీకరించడానికి మూల కారణాన్ని నివారించడం చాలా ముఖ్యం. జన్యుపరమైన కారణాలను నివారించలేము. మధ్యలో పొందిన పరిస్థితులను నివారించడానికి క్రింది చర్యలు తీసుకోవచ్చు:

• గర్భనిరోధక మందుల దీర్ఘకాలిక వాడకాన్ని నివారించండి మరియు మీ వైద్యుడిని లేదా స్త్రీ జననేంద్రియ నిపుణుడి (రాలు) ని సంప్రదించిన తరువాత గర్భనిరోధక పద్ధతిని మార్చండి.
• మీ వయస్సు మరియు ఎత్తుకు అనుగుణంగా స్థిరమైన బరువును నిర్వహించండి.
• ఆరోగ్యకరమైన ఆహారాన్ని తినండి మరియు అనియత ఆహారపు అలవాట్లను నివారించండి.

• మొదటి రోగనిర్ధారణ సాధనం రుతు చక్రం యొక్క చరిత్ర (చివరిసారి ముత్తయినపుడు పౌనపున్యం- frequency, ఇతర లక్షణాలలో రక్త ప్రవాహం పరిమాణం). స్త్రీ జననేంద్రియ నిపుణుడు/రాలు శారీరక మరియు కటి పరీక్ష చేస్తారు.
• ఆడ (పునరుత్పత్తి వయస్సులో)మనిషి గర్భవతి అవునా కాదా అని నిర్ధారించడానికి మానవ కోరియోనిక్ గోనాడోట్రోఫిన్ హార్మోన్ (హెచ్‌సిజి) స్థాయిలను అంచనా వేసే రక్త పరీక్షలను చేయడం ముట్టుకాకపోవడమనే (అమెనోరోయా) రోగాన్ని నిర్ధారించడంలో రెండవ దశ.
• రక్తంలో హార్మోన్ల అసమతుల్యతను ఓ కారణమని తోసిపుచ్చడానికి లేదా నిర్ధారించడానికి రక్తంలోహార్మోన్ల స్థాయిని అంచనా వేయాలి. లుటినైజింగ్ హార్మోన్ (ఎల్హెచ్) లేదా ఫోలికల్ స్టిమ్యులేటింగ్ హార్మోన్ (ఎఫ్ఎస్హెచ్) మరియు తక్కువ స్థాయి ఓస్ట్రాడియోల్ పెరుగుదల ప్రాధమిక అండాశయ లోపాన్ని సూచిస్తాయి.
• మొజాయిక్ టర్నర్ సిండ్రోమ్, ఆటో ఇమ్యూన్ అండాశయ వైఫల్యానికి కారణమవుతుంది. అందువల్ల, కార్యోటైప్‌ను నిర్ణయించడానికి రక్త పరీక్ష అనగా, క్రోమోజోమ్‌లలో ఏదైనా అసాధారణతను చూడటం (కణాలలో జన్యు సమాచారాన్ని కలిగి ఉన్న నిర్మాణాలు) ఈ సిండ్రోమ్‌ను నిర్ధారించడానికి బంగారు ప్రమాణం. ఇది కాకుండా, అండాశయ యాంటీబాడీస్ కూడా అలాంటి మహిళల్లో సానుకూల పరీక్ష ఫలితాన్ని చూపుతాయి.
• హార్మోన్ల స్థాయిలు LH, ప్రోలాక్టిన్ మరియు టెస్టోస్టెరాన్ పెంచవచ్చు, అయితే ఓస్ట్రాడియోల్ స్థాయిలు సాధారణంగానే ఉంటాయి, ఇది PCOS ని సూచిస్తుంది.
• తక్కువ స్థాయి FSH (Follicle-stimulating hormone), ఓస్ట్రాడియోల్ మరియు LH పిట్యూటరీ లేదా హైపోథాలమస్ గ్రంథి యొక్క రుగ్మతను సూచిస్తాయి.
• థైరాయిడ్ హార్మోన్ స్థాయిలను నిర్ణయించే పరీక్షలు- T3, T4 మరియు TSH కూడా నిర్వహిస్తారు.
• ఏదైనా నిర్మాణ అసాధారణతను గమనించడానికి కటి ప్రాంతం యొక్క యుఎస్‌జి (అల్ట్రాసోనోగ్రఫీ) (గర్భాశయం మరియు దృష్టిలో ఉన్న ఇతర పునరుత్పత్తి అవయవాలు) నిర్వహిస్తారు.
• అరుదుగా, హిస్టెరోస్కోపీని సన్నని, వెలిగించిన కెమెరాతో నిర్వహిస్తారు, ఇది యోని గుండా గర్భాశయంలోకి వెళుతుంది, ఏవైనా కణితులు, గడ్డలు లేదా అసాధారణ పెరుగుదలను తోసిపుచ్చడానికి ఇది చేస్తారు.
• హార్మోన్ల అసమతుల్యత విషయంలో పిట్యూటరీ గ్రంథి యొక్క కణితులను చూడటానికి మెదడు యొక్క సిటి (CT) లేదా ఎంఆర్ఐ (MRI) స్కాన్ చేయవచ్చు.
• ఎముక ఖనిజ సాంద్రతను అంచనా వేయడానికి, బోలు ఎముకల వ్యాధిని ఒక సమస్యగా చూడటానికి తక్కువ ఆండ్రోజెన్ లేదా ఈస్ట్రోజెన్ స్థాయిలు ఉన్న మహిళల్లో డ్యూయల్-ఎనర్జీ ఎక్స్-రే అబ్సార్ప్టియోమెట్రీ (DEXA) స్కాన్ చేస్తారు.

ఋతుస్రావం కాకపోవడం అనే రుగ్మతను నయం చేయడానికి మొదటి ఎంపిక దాని యొక్క అంతర్లీన కారణానికి చికిత్స చేయడం. ఆ చికిత్సలో భాగంగా కింది అంశాలుంటాయి:

• అధిక వ్యాయామం మరియు తక్కువ బరువుకు కారణమయ్యే కార్యనిరత ముట్టుకాకపోవడమనే (ఫంక్షనల్ అమెనోరోయా) రుగ్మత ఉన్న మహిళలు, వాళ్ళు చేస్తున్న వ్యాయామాన్ని తగ్గించి ఆరోగ్యకరమైన బరువు పెరగాలని వారికి వైద్యులు  సలహా ఇస్తారు.
• స్ట్రక్చరల్ పిట్యూటరీ మరియు హైపోథాలమిక్ వ్యాధి విషయంలో, శస్త్రచికిత్స ఎక్కువగా సూచించబడుతుంది. సంబంధిత క్యాన్సర్ గాయం ఉంటే, అప్పుడు రేడియోథెరపీ లేదా కెమోథెరపీ తరువాత శస్త్రచికిత్స ఛేదనం సిఫార్సు చేయబడింది.
• తక్కువ స్థాయిలో ఈస్ట్రోజెన్ ఉన్న మహిళల్లో, ముట్టుకాకపోవడానికి (అమెనోరోహియా) చికిత్సగా ‘ఈస్ట్రోజెన్ రీప్లేస్‌మెంట్ థెరపీ’ని ఉపయోగిస్తారు. ఇది బోలు ఎముకల వ్యాధిని నివారించడానికి మరియు చికిత్స చేయడానికి కూడా సహాయపడుతుంది. ఈస్ట్రోజెన్‌ను ప్రొజెస్టెరాన్‌ లైంగిక హార్మోన్తో ఇస్తారు, తద్వారా ఏవైనా సమస్యలు (ఈస్ట్రోజెన్‌ను మాత్రమే నిర్వహించడానికి సంబంధించిన ఎండోమెట్రియల్ క్యాన్సర్ వంటివి) నివారించబడతాయి.
• రుతుక్రమం ఆగిపోనున్న స్త్రీలలో, చికిత్స చక్రీయ హార్మోన్ పునస్థాపన చికిత్స (ఎక్కువగా మౌఖికంగా ఇవ్వబడుతుంది) ఉంటుంది. ఈ చికిత్స  14-21 రోజులలో 
• రుతుక్రమం ఆగిపోనున్న (pre-menopausal) స్త్రీలకు రుతుచక్రం యొక్క 1-21 రోజులలో మరియు14-21 రోజులలో చక్రీయ హార్మోన్ పునః స్థాపన చికిత్స (cyclic hormone replacement therapy) ఉంటుంది (ఈ చికిత్సలో ఎక్కువగా మందుల్ని మౌఖికంగా ఇవ్వబడుతాయి). 14 నుండి 21 రోజులలో ప్రొజెస్టెరోన్ (progesterone) లైంగిక హార్మోన్ భర్తీ చికిత్స ఉంటుంది. 
• ఒత్తిడిని తగ్గించడానికి సలహా సంప్రదింపుల (కౌన్సెలింగ్ సెషన్) ద్వారా సలహా ఇస్తారు. ఆరోగ్యకరమైన శరీర బరువు మరియు సమతుల్య ఆహారం నిర్వహణ తప్పనిసరి.
• పోలిసిస్టిక్ ఓవరీ సిండ్రోమ్-పిసిఒఎస్ (polycystic ovary syndrome) విషయంలో, ఆరోగ్యకరమైన బరువును నిర్వహించేందుకు వ్యాయామం ముఖ్యం, ఆరోగ్యకరమైన ఆహారం, మెట్‌ఫార్మిన్ లేదా ఇతర యాంటీ-డయాబెటిక్ మందులను నిర్వహించడం మొదటి చికిత్స, దీని తర్వాత ఆండ్రోజెన్ రిసెప్టర్ వ్యతిరేక చికిత్స, ఇందులో యాండ్రోజెన్ రెసెప్టోర్ యాంటగొనిస్ట్ మందులు మరియు 5α- రిడక్టేజ్ ఇన్హిబిటర్స్ వంటి మందులను కలిగి ఉన్న యాంటీ-ఆండ్రోజెన్ థెరపీ ఉంటుంది. రక్త కొలెస్ట్రాల్‌ను తగ్గించే స్టాటిన్ మరియు అసమతుల్యతను సరిచేయడానికి హార్మోన్ల చికిత్స కూడా కేసును బట్టి ఉపయోగిస్తారు. బోలు ఎముకల వ్యాధి విషయంలో కాల్షియం మరియు విటమిన్ డి మందులు కూడా ఇవ్వబడతాయి.
• సెకండరీ అమెనోరోయా విషయంలో రుతు చక్రం పునఃప్రారంభించడానికి ఈస్ట్రోజెన్ రీప్లేస్‌మెంట్ థెరపీ మరియు గర్భనిరోధక మాత్రలు ఇవ్వబడతాయి.

జీవనశైలి నిర్వహణ

సాధారణ జీవనశైలి మార్పులు ద్వితీయ రకం ముట్టుకాకపోవడం (అమెనోరోయా) రుగ్మత చికిత్సకు సహాయపడతాయి. అలాంటి జీవనశైలే మార్పులేవంటే:

• భారీ వ్యాయామాలకు దూరంగా ఉండండి మరియు సమతుల్య ఆహారం తీసుకోండి.
• యోగా మరియు ధ్యానంతో ఒత్తిడిని బాగా నిర్వహించండి.
• ధూమపానం మరియు మద్యపానం మానుకోండి.
• రుతుచక్రం యొక్క రికార్డును జ్ఞాపకంలో ఉంచుకోండి.
• క్రమం తప్పకుండా స్త్రీరోగవైద్యు (డు)రాలిచే ఆరోగ్య తనిఖీలు చేయించుకోండి (గైనకాలజికల్ చెక్-అప్స్).

రోగ సూచన

ఋతుస్రావం కాకపోవడం మనే రుగ్మత పరిణామం వైవిధ్యంగా ఉంటుంది. ప్రాధమికంగా ఋతుస్రావం కాకపోవడమనే రుగ్మత విషయంలో, దీనికి అంతర్లీన కారణాలకు చికిత్స చేయటం కష్టం (ముఖ్యంగా జన్యుపరమైన లోపాలకు). ద్వితీయ అమెనోరియా విషయంలో, ఫలితాలు మంచివి. ఇటువంటి రుగ్మతల చికిత్సకు వివిధ వైద్య పురోగతులు నేడు అందుబాటులో ఉన్నాయి. సాధారణ మందులు లేదా ఇతర జోక్యాలు రుతు చక్రం సాధారణీకరించడానికి సహాయపడతాయి, తద్వారా అమెనోరియాతో బాధపడుతున్న మహిళలకు సహాయపడుతుంది.

సమస్యలు 

వంధ్యత్వం (సంతానం కలగకపోవడం) ముట్టుకాకపోవడం (అమెనోరోయా)తో సంబంధం ఉన్న చాలా సాధారణ సమస్య. గర్భవతి కాలేకపోవడం లేదా శిశువును తన గర్భంలో ధరించడానికి తను అసమర్థురాలని తెలిసినపుడు గర్భవతి కుంగుబాటు వంటి మానసిక సమస్యలకు లోనవుతుంది. ముట్టుకాకపోవడమన్న రుగ్మతతో (అమెనోరియాతో) బాధపడుతున్న మహిళల్లో ఈస్ట్రోజెన్ స్థాయిలు తగ్గడం వల్ల బోలు ఎముకల వ్యాధి రావడం ఒక సాధారణ పరిణామం.