व्हिटॅमिन ए ची कमतरता - Vitamin A Deficiency in Marathi

व्हिटॅमिन ए ची कमतरता म्हणजे काय?

व्हिटॅमिन ए, रेटिनॉल म्हणूनही ओळखले जाणारे, चरबी-विरघळणारे व्हिटॅमिन आहे. रोडोस्पिनिन म्हणून ओळखल्या जाणारे फोटोरेसेप्टिव्ह डोळ्याच्या रंगद्रव्यांचे निर्माण करण्यासाठी हे आवश्यक आहे. हे सामान्य रंगीबेरंगी दृष्टीक्षेप आणि रात्रीच्या दृष्टीसाठी आवश्यक असते. याशिवाय, व्हिटॅमिन ए सेलची परिपक्वता आणि वाढ, प्रतिरक्षा कार्य आणि गर्भाच्या विकासासाठी मदत करते. व्हिटॅमिन एच्या कमतरतेमुळे बरेच विकार होतात, विशेषतः डोळा आणि दृष्टीशी संबंधित.

याची मुख्य चिन्हे आणि लक्षणे काय आहेत?

व्हिटॅमिन ए अनेक कार्य करतो म्हणून त्याची कमतरता बऱ्याच परिस्थिती आणि बहु-प्रणालीसंबंधी लक्षणे आहे. ही चिन्हे आणि लक्षणे खालीलप्रमाणे आहेत:

• रातांधळेपणा - कमी प्रकाश आणि रात्रीच्या वेळी न दिसणे (हे व्हिटॅमिन एच्या कमतरतेच्या सुरुवातीच्या लक्षणांपैकी एक आहे).
• झिरोफथमिया - डोळे केराटीनेज्ड होतात. यामुळे कोंजुटिव्हा आणि कॉर्नियाला  कोरडेपणा आणि जाडपणा येतो. यामुळे दिवसाही, दिसण्यास अडचण येते.
• बिटुट स्पॉट्स - कोंजुटिव्हात खराब झालेल्या उपकेंद्रित पेशी जमा होतात.
• केराटोमालासिया - कॉर्निया अस्पष्ट आणि क्षीण होतो. ही तुलनेत कायमस्वरूपी टिकणारी दुखापत आहे.
• अयोग्य प्रतिकार प्रतिक्रिया.
• त्वचा - केराटीनाईज्ड बनते, परिणामी कोरडेपणा, खवल्यांसारखी आणि खाज येणारी होते.

लहान मुलांमध्ये व्हिटॅमिन एच्या कमतरतेचे लक्षणे अधिक स्पष्ट असतात आणि त्यांची वाढ मंद होऊ शकते. याच्या गंभीर कमतरतेमुळे मुलांचा मृत्यूदेखील होऊ शकतो.

याची मुख्य कारणं काय आहेत?

व्हिटॅमिन ए ची कमतरता प्रामुख्याने व्हिटॅमिन ए कमी प्रमाणात खाल्याने होते. म्हणजे चुकीच्या  आहारपद्धतीमुळे व्हिटॅमिन ए ची कमतरता किंवा व्हिटॅमिन ए युक्त आहार न घेतल्याने होणारी कमतरता. याव्यतिरिक्त, व्हिटॅमिन एची दुय्यम कमतरता व्हिटॅमिन एच्या कमी जैव उपलब्धता आणि व्हिटॅमिन ए चे शोषण, साठवण किंवा वाहतूकीत अडथळा यामुळे होतो. अग्नाशयशून्य अपुरेपणा, सेलिआक रोग, तीव्र डायरिया, पित्त नळीत अडथळा, लिव्हर सिरोसिस, सिस्टिक फायब्रोसिस आणि जिआर्डियासिसमुळे व्हिटॅमिन एचे शोषण होऊ शकते.

याचे निदान आणि उपचार कसे केले जातात?

सामान्यपणे, संपूर्ण वैद्यकीय इतिहास आणि क्लिनिकल परीक्षणात व्हिटॅमिन एच्या कमतरतेचे निदान दिसून येते. वैद्यकीय निष्कर्षांव्यतिरिक्त,

• सेरम रेटिनॉलचे स्तर - हे सामान्यत: निदान पुष्टी करण्यात मदत करते.
• ऑफ्थाल्मोलॉजिकल मूल्यांकन - ऑफ्थाल्मोस्कोपने मूल्यांकन आणि स्लिट लॅम्प बायोमिक्रोस्कोपी आणि कॉन्फोकल मायक्रोस्कोपी हे डोळ्याच्या निदानांचे पुष्टीकरण करण्यात मदत करू शकते.
• उपचारात्मक चाचणी - व्हिटॅमिन ए पूरकांनंतर लक्षणांमध्ये सुधारणा, याची खात्री देखील असू शकते की व्हिटॅमिन ए ची कमतरता यामुळे या सर्व लक्षणं उद्भवली होती.

व्हिटॅमिन ए च्या कमतरतेचे उपचार भरपूर व्हिटॅमिन ए युक्त आहार किंवा व्हिटॅमिन ए साठी मौखिक किंवा नसेद्वारे पूरक देऊन वाढवले जाऊ शकते.

• व्हिटॅमिन ए साठी अन्न - अंड्यातील बलक, कॉड लिव्हर तेल, लोणी, शेडर चीज, गाजर, पालक, कोबीची सुरकुतलेली व वाळसेदार पाने असलेली एक जात, कोबी, डँडेलिन, लाल ढोबळी मिरची इ.
• पूरक: तोंडी किंवा व्हिटॅमिन ए युक्त इंजेक्शन (व्हिटॅमिन ए पाल्मिटेट ) देखील कमतरतेच्या उपचारांमध्ये मदत करू शकते.

1. Merck Manual Professional Version [Internet]. Kenilworth (NJ): Merck & Co. Vitamin A
2. American Academy of Ophthalmology. [internet] California, United States; What Is Vitamin A Deficiency?.
4. United Nations Children's Fund. Vitamin A New York, United States. [Internet]
5. Raul Martin. Cornea and anterior eye assessment with slit lamp biomicroscopy, specular microscopy, confocal microscopy, and ultrasound biomicroscopy. Indian Journal of Opthalmology, 2018, Volume : 66, Issue: 2, Page: 195-201