शमन चिकित्सा - Sedation in Marathi

शमन चिकित्सा म्हणजे काय?

रुग्णाच्या काही वेदनादायक चाचण्या आणि निदान चाचणी करण्यासाठी करण्यात येणाऱ्या प्रक्रियेला शमन चिकित्सा म्हणतात. यात जागरूक स्थिती दडपवली जाते ज्यामुळे रुग्ण चंचल किंवा अस्वस्थ होत नाही .

हे कशासाठी केले जाते?

शमन चिकित्सा रुग्णास काही वैद्यकीय आणि निदान प्रक्रियेमध्ये जाण्याआधी शांत करण्यासाठी केली जाते. याद्वारे पुढील प्रक्रियेत मदत होण्यासाठी रुग्णास झोपेच्या अवस्थेत नेले जाते. शमन चिकित्सेचे दोन प्रकार आहेत, जागरूक शमन चिकित्सा आणि सखोल शमन चिकित्सा. जागरूक शमन चिकित्सा ही माफक प्रकारची शमन चिकित्सा आहे ज्यामध्ये मौखिक औषधोपचारांचे मिश्रण वापरले जाते आणि ही मुख्यतः एंडोस्कोपिक प्रक्रिये आधी केली जाते. सखोल शमन चिकित्सा शस्त्रक्रियेच्या प्रक्रियेआधी केली जाते. गंभीर काळजी विभागामध्ये व्हेंटिलेशन किंवा एन्डोट्राकेल ट्यूब सुलभ करण्यासाठी अधिक प्रमाणात शमन चिकित्सेची औषधे दिली जातात.

याची आवश्यकता कोणाला असते?

पुढील प्रक्रियांदरम्यान जाणाऱ्या व्यक्तींना शमन चिकित्सेची आवश्यकता असते.

• दंत रोपण किंवा दात भरून काढणे.
• छातीसारख्या अवयवांची बायोप्सी.
• लहान शस्त्रक्रिया जसे कि पाय मोडल्याची दुरुस्ती शस्त्रक्रिया किंवा त्वचा प्रत्यारोपण.
• एन्डोस्कोपी किंवा सीटी स्कॅन सारख्या निदान प्रक्रिया.
• प्रौढ वयोगट.

ही प्रक्रिया कशी केली जाते?

व्यक्ती गरोदर असल्यास, स्तनपान करणारी असल्यास किंवा औषधोपचार व सप्लिमेंट्स घेणारी असल्यास आरोग्यसेवा पुरवणाऱ्यांनी प्रदात्यास सूचित केले पाहिजे. शमन चिकित्सा प्रक्रियेत डॉक्टरांनी सुचवलेली किंवा इंजेक्शनद्वारे अनाकलनीयपणे प्रशासित केलेली औषधे घेणे यांचा समावेश होतो.

आता प्रक्रियेच्या आधारावर शमन चिकित्सा माफक असू शकते ज्यामध्ये बधिरता असते मात्र रुग्ण बोलू शकतो किंवा सखोल शमन चिकित्से मध्ये रुग्णास गाढ झोप येऊन श्वसनप्रक्रिया हळुवार होते पण तरीही रुग्ण प्रक्रियेदरम्यान जागरूक असतो आणि त्यास प्रक्रियेबद्दल काहीही आठवत नाही.

अतिशमन चिकित्सेमुळे यकृत किंवा मूत्रपिंड खराब होऊ शकतात. प्रक्रियेनंतर शमन औषधाच्या घटकाचे हळूहळू पुनवितरण होऊ लागते आणि त्याचा प्रभाव कमी होऊन रुग्ण त्याची चेतना पुन्हा मिळवतो. शमन चिकित्सा सुरक्षित आहे पण त्याचे संभाव्य साईड इफेक्टस हृदयाच्या ठोक्यांमधील बदल, हळुवार श्वसन, डोकेदुखी किंवा मळमळ हे असतात. एकदा डिस्चार्ज मिळाल्यावर व्यक्ती सामान्य क्रियाकलाप आणि आहार पुन्हा सुरू करू शकतात. 

1. Liu H, Waxman DA, Main R, Mattke S. Utilization of anesthesia services during outpatient endoscopies and colonoscopies and associated spending in 2003-2009. JAMA. 2012 Mar 21;307(11):1178-84. PMID: 22436958
2. Predmore Z et al. Anesthesia Service Use During Outpatient Gastroenterology Procedures Continued to Increase From 2010 to 2013 and Potentially Discretionary Spending Remained High. Am J Gastroenterol. 2017 Feb;112(2):297-302. PMID: 27349340
3. Otto S. Lin. Sedation for routine gastrointestinal endoscopic procedures: a review on efficacy, safety, efficiency, cost and satisfaction . Intest Res. 2017 Oct; 15(4): 456–466. PMID: 29142513
4. MedlinePlus Medical Encyclopedia: US National Library of Medicine; Conscious sedation for surgical procedures
5. U. S Food and Drug Association. [Internet]. FDA Drug Safety Communication: FDA review results in new warnings about using general anesthetics and sedation drugs in young children and pregnant women