मस्तिष्क अर्बुद - Brain Tumour in Marathi

मेंदूतील गाठ म्हणजे असा मांसाचा गोळा किंवा मांसाची वाढ, जो मेंदूतील पेशींच्या अनियंत्रित वाढीमुळे तयार होतो. मेंदूच्या पेशींच्या या अनियंत्रित वाढीचे अचूक कारण अजून स्पष्ट नाही. तथापी, गाठ होण्याच्या 20 कारणांपैकी एक, अनुवांशिकतेतून मिळालेल्या एखादे जनुक असे आहे, ज्यामुळे त्या व्यक्तीच्या प्राणांना मेंदूची गाठ होण्याचा अधिक धोका असतो.

130 पेक्षा अधिक प्राथमिक मेंदू व मज्जातंत्रातील गाठी आहेत, जे वेगवेगळ्या गटांत विभागले जातात आणि त्यांची नावे मेंदूतील त्याच्या स्थानावर, कोणत्या पेशी विकसित होतात आणि त्या किती लवकर वाढतात व पसरतात यावर आधारित आहेत. घातक किंवा कर्करोगयुक्त असलेल्या मेंदूच्या गाठी दुर्मिळ आहेत (अशा गाठी प्रौढांमधील सर्व कर्करोगांपैकी जवळजवळ 2% एवढी असतात) . मेंदूंची गाठ असलेल्या लोकांमध्ये वाचण्याचा दर अत्यंत कमी राहिला आहे, ज्याच्या परिणामी इतर प्रकारचय कर्करोगांच्या तुलनेत रुग्णाच्या जगण्याचे प्रमाण कमी असते. पण मेंदूची गाठ नक्की काय आहे आणि ती कशी बनते? मेंदूच्या गाठी का होतात? आणि या गाठींवर होणारे नेमके उपचार कोणते आहेत? मेंदूच्या गाठीबद्दल सर्वकाही जाणून घेण्यासाठी पुढे वाचत रहा.

मेंदूतील गाठीचे उपचार गाठीचे स्थान, आकार आणि गाठीची वाढ, रुग्णाची एकूण आरोग्य स्थिती आणि रुग्णाच्या उपचार प्राथमिकतांसारख्या बऱ्याच घटकांवर अवलंबून आहे. मेंदूच्या गाठीवरील उपचारांसाठी उपलब्ध असलेल्या काही उपचार पद्धती खालीलप्रमाणे आहेतः

• शस्त्रक्रिया
  तील गाठीचे स्थान पोचण्यासारखे असल्यास, डॉक्टर शस्त्रक्रिया करून शक्य तितक्या गाठी काढून टाकतात. कधीकधी गाठ लहान असते आणि  मेंदूच्या इतर पेशींपासून वेगळा करता येतो. म्हणून, शस्त्रक्रिया करणे सोपे असते. शस्त्रक्रिया करुन काही प्रमाणात गाठ वेगळे केल्याने, शस्त्रक्रिया मेंदूच्या गाठीची लक्षणे कमी करण्यास मदत होते. कानांशी जोडलेल्या गाठीवरील शस्त्रक्रियेनंतर रक्तस्त्राव, संक्रमण किंवा इतर जोखमा असू शकतात.
• विकिरण पद्धत
  क्षकिरण किंवा प्रोटॉनसारखे उच्च-ऊर्जा किरण, गाठीच्या पेशी मारण्यासाठी विकिरण पद्धतीचे भाग म्हणून वापरले जातात. हे करताना एक तर उपकरण रुग्णाच्या शरिराबाहेर ठेऊन बाहेरील बीम रेडिएशन करतात किंवा रुग्णाच्या शरिरात, मेंदूच्या गाठीशेजारी ठेऊन (ब्रॅचीथेरपी) रेडिएशन देतात. प्रोटॉन थेरेपी केल्याने, जो विकिरणाचा एक नवीन प्रकार आहे, गाठ मेंदूच्या संवेदनशील भागाच्या जवळ असल्यास, विकिरणसंबंधी  अवांछित परिणामांचा जोखम कमी होतो. संपूर्ण मेंदूचे विकिरण शरीराच्या इतर भागांपासून पसरलेल्या कर्करोगावर उपचार करण्यासाठी केले जाते. कर्करोगात अनेक गाठी बनतात , तेव्हाही हे वापरले जाते. विकिरणादरम्यान किंवा पद्धतीच्या नंतर लगेचचे दुष्परिणाम विकिरणाची मात्रा आणि रुग्णाला दिल्या गेलेल्या  विकिरण प्रकारावर अवलंबून आहे.
• रेडिओसर्जरी
  छोट्या भागातील गाठीच्या पेशी मारण्यासाठी रेडिओसर्जरी पद्धतीमध्ये एकाधिक रेडिएशन बीम वापरतात. मेंदूतील गाठीच्या रेडिओसर्जरीमध्ये वापरला जाणारा गामा चाकू किंवा रेखीय प्रवेगकही अनेक प्रकारच्या तंत्रज्ञानांपैकी एक आहे. ही शस्त्रक्रिया सामान्यतः एक-दिवसीय उपचारपद्धती आहे आणि बहुतेक रुग्ण त्याच दिवशी घरी जातात.
• कीमोथेरपी
  कीमोथेरपी एक कर्करोगाचा उपचार आहे, ज्यात गोळ्या किंवा लसीकरणाचा वापर होतो व त्यामुळे गाठीच्या पेशी मरतात. मेंदूच्या गाठीचा प्रकार आणि चरणावर अवलंबून, कीमोथेरपीची अनेक उपचारांपैकी एक पर्याय म्हणून सल्ला दिला जाऊ शकतो. मेंदुच्या गाठीच्या केमोथेरपीमध्ये सर्वसाधारणपणे वापरली जाणारी औषधे म्हणजे टेम्पोजोलोमाइड , जी गोळी म्हणून दिली जातात. गाठीमुळे किंवा कोणत्याही सुरू असलेल्या उपचारांमुळे आलेली सूज कमी करण्यासाठी कॉर्टिकोस्टिरॉईड्सचा उपयोग औषधोपचारांमध्ये केला जातो. औषधे आणि त्यांचे दुष्परिणाम केमोथेरपीसाठी वापरल्या जाणाऱ्या मात्रा आणि प्रकारांवर अवलंबून असतात.
• केंद्रित औषधोपचार
  हे उपचार कर्करोगाच्या पेशींमध्ये आढळून येणाऱ्या विशिष्ट असामान्यतांवर लक्ष केंद्रित करते. याथेरपीमध्ये वापरल्या जाणारी औषधे कर्करोगाच्या पेशींना लक्ष करतात आणि त्यांना मारतात. औषध देण्याच्या प्रणालींच्या विविध प्रकारांवर परीक्षण व विकास चालू आहे.