पाठदुखी - Back Pain in Marathi

खालची पाठदुखी बरेचदा इतर लक्षणांसोबत आढळते. ही लक्षणे डॉक्टरांना वेदनांच्या मूळ कारणांना समजण्यास मदत करतात. ही लक्षणे अशी आहेत:

• बसण्याने, पालथे झाल्याने, वजन उचलल्याने, किंवा वाकण्याने वेदना वाढणे
• पाठीच्या वेदनांचे पायांकडे आणि पुठ्ठ्यांकडे सरकणे
• पायांत किंवा मांडीत झिणझिण्या आणि बधीरतेसोबत वेदना होणे
• वेदनेसोबत मूत्राशय आणि आतड्यांच्या हालचालींवरील नियंत्रण सुटणे
• वेदनेसोबत खूप ताठरपणा येणे ज्यामुळे बसताना, उभे असताना, किंवा फिरताना अस्वस्थता येणे
• पाठीकडून मूत्राशयाकडे वेदना सरकणे सोबत वारंवार लघवीला जावे लागणे
• पाठीत तीव्र पोटदुखीसह वेदना होऊन शक्यतो ताप  व उलटी होणें.
• पोट आकसल्याने पाठीला वेदना होणे
• ट्युमरमुळे खालच्या पाठीचे दुखणे जे पोटावर झोपल्याने वाढते आणि त्यासोबत थकवा येतो आणि वजनाची कमी होते

पाठदुखीच्या उपचार पद्धती तीन विभागात मोडतात. डॉक्टर वेदनेच्या प्रक्रारावरून आणि पाठदुखीसोबत असलेल्या इतर लक्षणांवरून उपचार ठरवतात. 

अ-वैद्यकीय उपचार

तीव्र आणि अनिश्चित पाठदुखी आराम आणि स्वतःची काळजी घेतल्यास बरी होते. पाठदुखीच्या वेळी स्वतः घ्यायचे काही उपचार असे आहेत:

• गरम उष्मायन  आणि मालीश
  यामुळे रक्तप्रवाहाची गती वाढते आणि कडक झालेले स्नायू शिथिल होतात.
   
• फिजिओथेरपीचे व्यायाम आणि ट्रॅक्शन
  हे फिजिओथेरपिस्टच्या देखरेखीखाली करावे. यामुळे वेदना लक्षणीयरीत्या कमी होतात.
   
• पर्यायी उपचार
  यात समाविष्ट आहेत:

• योगासने, ज्यात वेगवेगळया शारीरिक ताणाचे व्यायाम आणि स्नायूंचा कडकपणा शिथिल करणारे व्यायाम आहेत.
• एक्यूपंचरमधे वेदना कमी करण्यासाठी, विशिष्ट ठिकाणी सुया टोचतात
• कायरोप्रॅक्टिसमधे मणक्याचे अवयव नियंत्रितपणे दाबून कणाला हाताळतात. त्याने मणक्याच्या जोडांमधील कडकपणा जाऊन लवचिकता येते.
• मेंदूला विश्रांती देण्यासाठीचे तंत्र, जसे ध्यान, बायोफीडबॅक, आणि वागण्यातील फेरबदलांचे तंत्र, देखील वेदनांना शमविण्यात मदत करतात.

वैद्यकीय उपचार

औषधे दीर्घकालीन पाठदुखीच्या व्यवस्थापनात अत्यंत महत्वाची भूमिका वठवतात आणि अ-वैद्यकीय उपचारांनी वेदना न शमल्यासऔषधं गरजेची असतात. सामान्यतः खालील औषधे निर्धारित वेळातदिलीजातात:

• पॅरासिटामोल किंवा असिटॅमिनोफेन
  पाठदुखीसाठी निर्धारित केलीगेलेली ही प्राथमिक औषधे आहेत. यांचे काही दुष्परिणामदेखील असतात.

• स्टेरॉइड नसलेली  दाहकतारोही औषधे (नॅसिड्स)
  ही वेदनाशामक औषधे आहेत आणि पॅरासिटामोलने वेदना न शमल्यास आयबृफेन आणि नॅप्रोक्झेनचा समावेश केल्या जातो. वेदनांची तीव्रता कमी करण्यास मदत करणारीवेदनेच्यास्थानिकभागातलावतायेणारी क्रीम्स, मलम, आणि स्प्रेसुद्धा उपलब्ध आहेत.

• स्नायूंचे शिथिल करणे
  डॉक्टर स्नायूंनाविश्रांतीदेणारी औषधे जसे सायक्लोबेन्झाप्रिन आणि मेथोकार्बामोलदेतात, सोबत स्नायूंचा घट्टपणा कमी करण्यास वापरली जाणारी  नॅसिड्स औषधे घेण्याचा सल्ला देतात.

• नार्कोटिक-सदृश औषधे
  तीव्र वेदनेपासून आराम मिळण्यासाठी ट्रामाडोल आणि मोर्फिन घेतली जातात. ती कमी वेळेसाठी (2-3 आठवडे) निर्धारित केली जातात. गुंगी येणे, बध्दकोष्ठता, तोंड सुकणे,सामान्य श्वसनात अडथळा येणे, आणि त्वचेची खाज, असे दुष्परिणाम झाले तेव्हाही औषधे बराच काळपर्यंत घेण्यास मनाई केली जाते.

• नैराश्य-प्रतिबंधक औषधे
  ही औषधे मुख्यतः दीर्घकालीन पाठदुखीसाठी आणि दीर्घकालीन वेदनांनी नैराश्य आलेल्यांना दिली जातात. यात एमीट्रीप्टायलीन, ड्युलोझेटीन आणि इमीप्रेमीन यांचा समावेश आहे. यांचे इतरही दुष्परिणाम (उदा. अस्पष्ट नजर, वजन वृद्धी, आणि गुंगी येणे) होतअसल्यामुळे ही औषधे कठोर शिस्तीच्या वैद्यकीय देखरेखीखाली घेणे आवश्यक आहे.

• स्टेरॉईड्स
  कोर्टीकोस्टेरॉईड्स, जसे प्रेडनिसोलोन पायांकडे खाली सरकणाऱ्या वेदनांना शमविण्यास मदत करतात. त्यांच्यामुळे जखमेच्या जागची पाठदुखीस कारणीभूत दाहकता व सूज कमी होते.

• एंटी-कॉन्व्यूल्सन्ट
  दीर्घकालीन पाठदुखीमधे शिरांच्या वेदना प्रभावी असतात. या दुखण्यात एंटी-एपिलेप्टीक औषधे, वेदनाशामक औषधांसोबत वापरल्यास आराम होतो असे अलीकडच्या संशोधनातून दिसून आले आहे. सामान्यतः कार्बामाझेपिन, गॅबॅपेन्टिन, वल्प्रोईक एसिड ही निश्चेष्टता प्रतिबंधक औषधे वापरतात. संभ्रम, पोटाचे विकार, आणि डोकेदुखी हे एंटी-कॉन्व्यूल्सन्ट औषधांचे साधारणतः दिसणारे दुष्परिणाम आहेत.

शस्त्रक्रिया

बिगरशस्त्रक्रिया उपचारांनी वेदना कमी होत नसल्यास डॉक्टर शल्यक्रिया करायचा सल्ला देतात. शिरांमध्ये उत्सर्जित होणाऱ्या वेदना, स्नायूंमधील वाढती कमजोरी, कणातील व्यंग (स्पायनल स्टेनोसीस),आणि मणक्याच्या चकतीमधील भेगा ज्यावर औषधांनी आणि अवैद्यकीय उपचार यशस्वी झालेले नसतात तेव्हा शस्त्रक्रियेची आवश्यकता भासते. आपत्कालीन परिस्थिती म्हणजे अस्थिभंग, आणि क्वाडाएक्विन,ज्यामुळे पाठदुखी आणि अर्धांगवायू झाल्यावर शस्त्रक्रिया करतात.

• स्पायनल फ्युजन अशी प्रक्रिया आहे ज्यात मणक्याच्या अवयवांच्या हालचाली रोखण्यासाठी त्यांना सांधले किंवा जोडले जाते. ही प्रक्रिया मणक्याच्या अवयवांतील आर्थरायटीसच्या बाबतीत मदतनीस आहे आणि शरीराच्या हालचाली कमी वेदनादायक करते.
• लॅमिनेक्टोमी शल्यक्रीयेची पद्धतीत सर्जन शिरावर दबाव टाकणारे हाड किंवा लीगामेंट काढतात. ही पद्धत स्पायनल स्टेनोसीस असल्यास करतात. स्पायनल स्टेनोसीसमधे कण्याच्या बारीक होण्यामुळे पाठदुखी होतअसते.
• फोरामीनोटोमीमधेशिरेच्या कण्याच्या बाहेर निघणाऱ्या जागेला मोठे करण्यासाठी स्पायनल कॅनलला विस्तारतात.
• डायसेक्टोमीमधे शल्यचिकित्सक मूळ जागेवरून सरकलेल्या किंवा हर्नियेट झालेल्या चकतीला आंशिक किंवा समूळ काढतात. 

प्रत्येक पद्धतीचे धोके जरी असले तरीही त्या वेदनांपासून आराम, हालचालींचे स्वातंत्र्य, कमी औषधांचा वापर, आणि काम करण्याचीऊर्जा वाढवतात. शस्त्रक्रियेची निवड त्यापासून होणाऱ्या फायद्या-तोट्यांची चर्चा शल्यचिकित्सकासोबत करूनच करावी. 

पाठदुखीतील जीवानशैलीं व्यवस्थापन

• पाठदुखीचे संप्रेरक टाळा
  पाठदुखी ही भयंकर तणावपूर्ण परिस्थिती असू शकते. पाठ्दुखीसह जगणे हाच पाठदुखीच्या व्यवस्थापनातील सर्वात मोठा अडथळा आहे. घरातील आणि कामाच्या ठिकाणची दैनंदिन जीवनातील रोजची कामे कधी कधी पाठदुखीला सुरुवात करतात किंवा असलेल्या वेदना वाढवितात. कणाच्या मदतीने होत असलेल्या सततच्या हालचाली आणि शारीरिक अवस्था, त्या घरी असो की कामाच्या ठिकाणी, पाठदुखीला आमंत्रण देतात किंवा असेल्या वेदना वाढवितात. त्यामुळे पाठदुखी दूर ठेवायची असल्यास कामाच्या ठिकाणच्या आणि घरातील त्या हालचालींना ओळखणे आणि टाळणे आवश्यक आहे ज्या दुखण्याला सुरुवात करतात.

• संपूर्ण दिवस कार्यरत रहा.
  बैठकी जीवनशैली व्यक्तीला पाठदुखीच्या अधिक जवळ नेते. काम न केल्याने लठ्ठपणा वाढतो, जो पाठदुखीत भर घालतो. संपूर्ण दिवस कार्यरत रहा. काही माफक नियमित शारीरिक उपक्रम जसे, 45 मिनिटे चालणे, पोहणे, किंवा अरोबिक व्यायामांसोबत वेगवेगळ्या शारीरिक ताणाच्या हालचाली निवडा. या सगळ्यांनीपाठीच्या स्नायूंचेबळकटीकरणहोईल वजन कमी होण्यास सुद्धा मदत होईल.

• निरोगी आणि पौष्टिक आहार घ्या
  पौष्टिक निरोगी आहाराच्या सवयी ज्यात कण्याला कार्यरत ठेवायला लागणारी खनिजे व जीवनसत्त्वे आहेत, असे अन्न घ्या. डी जीवनसत्व आणि कॅल्शीयम युक्त अन्न घ्या. हे पौष्टिक पदार्थ तुमची हाडे निरोगी ठेवतात, ऑस्टिओपोरोसीस टाळतात आणि हाडांमध्ये भेगा होण्यापासून वाचवितात.

• धुम्रपान सोडा
  धुम्रपान कण्याचा रक्तपुरवठा रोखते. धुम्रपानामुळे होणारा खोकला पाठीचे दुखणे वाढवू शकते.

• तुमच्या शरीराची ढब सुधारा.
  तुमच्या शरीराचे वजन दोन्ही पायांवर संतुलित करा. योग्य ठेवण ती आहे ज्यात बसल्याने किंवा उभ्याने कण्याचे नैसर्गिक वळण जसेच्या तसे राहील. शारीरिक ठेवणीच्या चुकीच्या पद्धतीमुळे पाठीच्या स्नायूंवर तणाव येऊन दीर्घकालीन पाठदुखी होते. वजन उचलतांना आणि भार वाहून नेतांनादेखील शरीराची ठेवण सुधारणे आणि व्यवस्थित ठेवणे आवश्यक आहे. त्याने पाठीच्या स्नायूंवरील ताण टाळता येतो.