आयरनची कमतरता (ऍनिमिया) - Iron Deficiency in Marathi

आयर्नची कमतरता काय आहे?

रक्तात आयर्नची पातळी सामान्यतः पुरुषांमध्ये 13.5 ते 17.5 ग्रॅम/डीएल आणि स्त्रियांसाठी 12.0 ते 15.5 ग्रॅम/डीएलच्या श्रेणीमध्ये असते. यापेक्षा आयर्नची पातळी खाली असल्यास त्या व्यक्तीला आयर्नची कमतरता असल्याचे म्हटले जाते. त्याच्या इतर कार्याव्यतिरिक्त आयर्न रक्तातील हार्मोग्लोबिनचा एक प्रमुख घटक असतो. 

याची मुख्य चिन्हे आणि लक्षणे काय आहेत?

आयर्नच्या कमतरतेचे साधारणपणे खालील लक्षणे दिसतात:

• ॲनिमिया, कमी हिमोग्लोबिनमुळे आणि आयर्नच्या कमतरतेमुळे रक्त पेशी विकृत होऊ शकतात.
• मरगळ आणि थकवा.
• रोग प्रतिकारशक्ती कमी होणे, ज्यामुळे संसर्गाचा त्रास होतो.
• फिकट त्वचा.
• केसगळती.
• लाल, सूजलेली जीभ.

याचे मुख्य कारणे काय आहे?

आयर्नच्या कमतरतेच्या मुख्य कारणांमध्ये शोषण्याची दुर्बलता आहे. व्हिगन्स व शाकाहारी आहारात आयर्नची कमतरता असते. कॅल्शियम देखील आयर्नच्या शोषणावर परिणाम करू शकतो; म्हणूनच आयर्न समृद्ध अन्न दूध किंवा दुधाच्या पदार्थांसह घेतले जाऊ नये. काही विशिष्ट परिस्थितीत मोठ्या प्रमाणावर आयर्न सेवन आवश्यक असते उदाहरणार्थ गरोदारपणा. कोणत्याही प्रकारचा आघात किंवा शस्त्रक्रियेत मोठ्या प्रमाणावर रक्तस्राव  झाल्यास व्यक्तीला आयर्नची कमतरता होऊ शकते. तसेच बाळाला जन्म दिल्यानंतर स्त्रियांना आयर्नची कमतरता येऊ शकते. मासिक पाळीदरम्यान होणारा रक्तस्राव हा एक आणखी एक घटक आहे जो स्त्रियांमध्ये  आयर्नची कमतरता वाढवतो.

याचे निदान आणि उपचार कसे केले जातात?

आयर्नच्या कमतरतेचे निदान एका क्लिनिकल परीक्षेत होते. रक्त तपासणी आणि हिमोग्लोबिन आणि हेमेटोक्राइट तपासणी आयर्नच्या कमतरतेचे निदान करण्यासाठी सामान्यतः पुरेसे असते. आयर्न पूरक आणि आयर्न समृद्ध खाद्य पदार्थांचे सेवन करणे उपचारात समाविष्ट आहे. याव्यतिरिक्त, आयर्न टॅब्लेट्स औषधे म्हणून उपलब्ध आहेतच. परंतु, त्या घेताना सावधगिरी बाळगली पाहिजे कारण त्याने बद्धकोष्टता होऊ शकते. आयर्नपूरक आहार दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थांसोबत घेणे टाळावे कारण ते आयर्न शोषण्यास अडथळा आणू शकतात. जर रक्तस्रावामुळे आयर्नची कमतरता उद्भवली तर रक्त देण्याची गरज भासू शकते.

1. American Society of Hematology. [Internet]. Washington DC, United States. Iron-Deficiency Anemia.
2. National Health Service [Internet] NHS inform; Scottish Government; Iron deficiency anaemia.
3. National Heart, Lung and Blood Institute [Internet]. Bethesda (MD): U.S. Department of Health and Human Services; Iron-Deficiency Anemia.
4. MedlinePlus Medical Encyclopedia: US National Library of Medicine; Iron deficiency anemia.
5. MedlinePlus Medical Encyclopedia: US National Library of Medicine; Anemia caused by low iron - infants and toddlers.