हाड मोडणे (अस्थिभंग) - Fractured Bones in Marathi

हाड मोडणे (अस्थिभंग) म्हणजे काय?

हाडामध्ये भेग किंवा मोडणे हे हाड मोडणे (अस्थिभंग) म्हणून ओळखले जाते. फ्रॅक्चर कोणत्याही हाडांवर परिणाम करू शकतात आणि पूर्णतः किंवा आंशिक प्रकारे असू शकतात. जे आसपासच्या ऊतकांना हानी पोहोचवत नाही त्याला क्लोज्ड फ्रॅक्चर म्हणून ओळखले जाते. जे आसपासच्या त्वचेला हानी पोहोचविते आणि त्वचेत प्रवेश करतो त्याला ओपन फ्रॅक्चर म्हणून ओळखले जाते.

इतर प्रकारचे फ्रॅक्चरमध्ये समाविष्ट आहे:

• स्थिर फ्रॅक्चर: हाडाचे शेवट हे हाडाचा कोपरा असून बहुतेक ठिकाणी एका स्थान असते.
• ट्रान्सव्हर्स फ्रॅक्चर - हाडांवर थेट आडवी भेग/फ्रॅक्चर लाइन.
• ओबलिक फ्रॅक्चर - अँग्लेड फ्रॅक्चर लाइन.
• कमकुवत फ्रॅक्चर - हाडे एकापेक्षा जास्त तुकड्यांमध्ये विचलित होतात.

त्याचे मुख्य चिन्हे आणि लक्षणे काय आहेत?

अस्थिभंगाचे तीन सर्वात सामान्य चिन्हे अशी आहेत

• वेदना

हाडांचे अस्तर (पेरीओस्टेम) मज्जातंतूच्या पुरवठ्यात समृद्ध असतो. दाह किंवा सूज आल्यावर, या नसांमध्ये तीव्र वेदना होऊ शकतात. हाडांच्या फ्रॅक्चर असलेल्या भागातून रक्तस्त्राव होऊन तो जमा होतो.  

• सूज

रक्ताचा संचय आणि इजेला रोगप्रतिकार प्रणालीची प्रतिक्रिया त्यामुळे सूज येऊ शकते.   

• विकृती

फ्रॅक्चर झालेल्या भागाचे विस्थापनामुळे हे होऊ शकते.

• जवळच्या धमनीला नुकसान असल्यास, ते क्षेत्र थंड आणि फिकट होते. जर मज्जातंतूतील नुकसान असेल तर फ्रॅक्चर क्षेत्र बधिर होते.

मुख्य कारण काय आहेत?

फ्रॅक्चर झालेल्या हाडांचे सामान्य कारणे हे आहेत:

• खाली पडल्याने, अपघातामुळे किंवा फुटबॉलसारख्या खेळ खेळताना ज्या हाडांच्यावर  जास्तीत जास्त तणाव पडतो त्या हाडांमध्ये फ्रॅक्चर होते त्या स्थितीला ट्रॉमा असे म्हणतात.  
• ऑस्टियोपोरोसिसच्या बाबतीत दुर्बल हाडांचा फ्रॅक्चरचा अधिक प्रवण असते. कॅल्शियम चे हाडांमधून रक्तप्रवाहात शोषून घेण्यात आले असल्यामुळे हाडांची घनता कमी होते.
• जेव्हा एखाद्या विशिष्ट हाडाचा वापर मोठ्या प्रमाणात होतो तेव्हा तुला हाडावर ताण येऊन स्ट्रेस फ्रॅक्चर होऊ शकते. वारंवार हालचाल होऊन मांस-पेशीचा थकवा निर्माण होऊन हाडांवर ताण वाढतो.

याचे निदान आणि उपचार कसे केले जाते?

तुमचे डॉक्टर त्या क्षेत्राचे संपूर्णपणे परीक्षण करतील आणि शरीरात आघात झालेल्या भागातील अतिरिक्त हालचाल आणि सूज तपासतील. डॉक्टर तुमचा वैद्यकीय इतिहास, जखम कशी झाली आहे आणि लक्षणे नोंदवतील. फ्रॅक्चरसाठी एक्स-रे हे निदानाची सर्वोत्तम साधन आहे कारण ते फ्रॅक्चरचे प्रकार, विस्तार आणि अचूक साइट दर्शवतात.

कास्ट इम्मोबिलायझेशन (कास्टचा वापर करुन फ्रॅक्चर हाडाच्या वर आणि खाली असलेल्या जॉईंटच्या हालचालीवर प्रतिबंधित करण्यात येते), ट्रॅक्शन (तुटलेल्या तुकड्यांना त्यांच्या जागी परत खेचणे), बाह्य निर्धारण, फँक्शनल कास्ट (कास्ट विशिष्ट हालचालींना अनुमती देते), धातू पिनसह बाह्य निर्धारण, स्क्रू आणि अंतर्गत ननिर्धारण (अंतर्गत हाडांच्या तुकड्यांना एकत्र आणले जाते आणि त्यातील तुटलेली हाडे धरून ठेवण्यासाठी उपकरण आत ठेवलेले जाते) फ्रॅक्चर झालेल्या हाडाच्या उपचारांसाठी वापरल्या जाणाऱ्या पद्धती आहेत.

फ्रॅक्चरच्या प्रमाणावर अवलंबून पुनर्प्राप्तीला काही आठवडे किंवा काही महिने लागू शकते. फ्रॅक्चरच्या स्नायूंना मजबूत करण्यासाठी फिजियोथेरपीच्या सहाय्याने विशिष्ट व्यायाम करणे आवश्यक आहे.