'பிராணயாமம்' என்பது, சுவாசம் எனப் பொருள்படும் 'பிராணா" என்ற சொல்லில் இருந்தும் மற்றும் நீட்டித்தல் அல்லது முறைப்படுத்துதல் என்ப பொருள்படும் 'ஆயாமா' என்ற சொல்லில் இருந்தும், சுவாசத்தை ஒழுங்குபடுத்தல் என்ற பொருளை அளிக்கும் விதமாக, உருவான ஒரு சமஸ்கிருத சொல் ஆகும். இந்த சொல் தவறான அர்த்தத்தைக் கொடுக்கிறது எனக் கூறும் படியாக பிராணாயாமம், மூக்கு துவாரங்களின் வழியாக வெறுமனே காற்றை உள்ளே இழுத்து, வெளியே விடுவதைத் தவிரவும், ஏராளமான விஷயங்களைக் கொண்டிருக்கிறது. அது, நமது 'பிராணா'வின் ஆதாரம் அல்லது வாழ்க்கையின் முக்கிய சக்தியைக் கட்டுப்படுத்தும் ஒரு செயல் என அர்த்தமாகிறது.
பிராணயாமம் என்பது, "பகவத் கீதை" யில் அதைப் பற்றிய குறிப்புகளைக் கொண்ட, கி.மு ஐந்து மற்றும் ஆறாம் நூற்றாண்டுகளில் இருந்து பண்டைய இந்தியாவில், தனது வேர்களைப் பரப்பியிருக்கின்ற ஒரு யோகா வடிவம் ஆகும். அந்தக் காலகட்டத்தில் இருந்து பிராணயாமம், இந்தியாவை அதன் முக்கியப் பயிற்சி மையமாக வைத்துக் கொண்டு, இந்த பூமிக்கோளம் முழுவதும் தன்னை பரப்பிக் கொண்டு இருக்கிறது.
அமைதி மற்றும் கட்டுப்பாட்டைப் பெறுவதற்காக ஒரு தியான வடிவில் பயிற்சி மேற்கொள்ளப்படுவதைத் தவிர, பிராணயாமம் குறிப்பிட்ட நோய்களுக்கு, குறிப்பாக, மன அழுத்தத்தோடு தொடர்புடைய நோய்களுக்கு சிகிச்சை அளிப்பதில் நன்மை விளைவிக்கிறது என்று யோகிகளும் ஆராய்ச்சியாளர்களும் தெரிவிக்கின்றனர்.
பல்வேறு வகை பிராணயாம பயிற்சி உத்திகளுள், 'அனுலோம் விலோம்' உத்தியானது, அதன் பிரபலம் மற்றும் நன்மைகளின் காரணமாக மிகவும் பொதுவாக பயிற்சி மேற்கொள்ளப்படுகிறது. "விதையுடன்" எனப் பொருள்படும் மற்றும் மாற்று முறை மூச்சு விடுதலின் ஒரு வடிவமான அனுலோம் விலோம், பிராணாயாமத்தின் மிகச் சிறந்த வடிவமாகக் கருதப்படுகிறது. அது, உங்கள் மூளை, இதயம் மற்றும் உடலுக்கு ஆழமான நன்மைகளைக் கொண்டிருக்கிறது. அதன் நன்மைகள், படிகள் மற்றும் பாதுகாப்பு முன்னெச்சரிக்கை நடவடிக்கைகள் ஆகியன பற்றி கீழே விவாதிக்கப்படும்.